In de Nederlandse landbouwsector bestaan er meerdere (productie) rechten die doordat ze zelfstandig kunnen worden overgedragen aan andere agrarische ondernemers een waarde vertegenwoordigen. Het betreft varkens- en pluimveerechten, fosfaatrechten, betalingsrechten en ammoniakrechten. Dit was tot voor kort de naam die werd gebruikt voor het op basis van een Natuurbeschermingsvergunning (NB-vergunning) mogen emitteren van stikstof, die in het geval van landbouw neerslaat als ammoniak.
Door de inmiddels bekende PAS uitspraak en de als gevolg daarvan ingestelde beëindiging- en opkoopregelingen veehouderij is in een aantal gevallen de waarde van ammoniakrechten gewijzigd, doordat deze nu soms ook buiten de landbouw kunnen worden verkocht.
Dit is gepaard gegaan met in de praktijk een naamswijziging, van ammoniakrechten naar stikstofrechten, maar het gaat nog steeds om het recht om op basis van een NB- vergunning stikstof te produceren.
Hierdoor is bij het voornemen van een ondernemer om zijn bedrijfsvoering te gaan beëindigen een nieuw daarbij te betrekken aspect ontstaan: een eventuele meerwaarde voor zijn of haar buiten de landbouw te leveren stikstofrechten bij de te maken afweging van verkoop in (a) delen (uitponden) dan wel een verkoop (b) als geheel voor hetzelfde agrarisch gebruik (going concern).
Ook voor de PAS uitspraak was het zo dat als een ondernemer besloot tot bedrijfsbeëindiging, de afweging werd gemaakt tussen verkoop in delen dan wel als going concern.
Bij verkoop in delen ging het dan in grote lijnen om eventuele landerijen, het vee, productierechten en opstallen. De opstallen konden in de functie als veestal worden geleverd met de bijbehorende natuurbeschermingsvergunning/milieuvergunning. Ofwel dat de opstallen werden verkocht als opslagloods als de ammoniakrechten op basis van de NB- vergunning apart werden verkocht. Deze rechten konden toen al van veehouder naar veehouder worden verkocht en vertegenwoordigden een waarde tot circa € 20,- per kilogram ammoniak.
In wezen vertegenwoordigde de waarde van de NB-vergunning dan niet meer dan het verschil in waarde tussen veestal en opslagloods.
Bij een verkoop in zijn geheel was de vraag of deze een hoger bedrag zou opbrengen dan de som van de verkoop in delen, waarbij natuurlijk ook aspecten, als het in een keer willen verkopen (korte klap) en fiscale overwegingen meetellen.
Daar is nu dus na de PAS uitspraak en opvolgende wet- en regelgeving een mogelijk nieuwe dimensie bijgekomen, namelijk dat de al voor de PAS bestaande de stikstofrechten nu een extra (niet-agrarische) waarde vertegenwoordigen als deze buiten de landbouw kunnen worden verkocht.
Buiten de landbouw verkopen van stikstof gaat via de methode van extern salderen, door stikstof over te dragen waarop dan een korting van 30% wordt toegepast. Een bijzonder geval betreft het salderen binnen een nieuw bestemmings-/omgevingsplan, wat intern salderen wordt genoemd, met als voordeel dat geen korting wordt toegepast.
Zo salderen is alleen aan de orde als dit de koper in de gelegenheid stelt om een project en/of ruimtelijke ontwikkelingen feitelijk te realiseren en de benodigde stikstof daarvoor wil betalen. Enkele voorbeelden waarbij wij betrokken zijn, betreffen het kunnen realiseren van bedrijven op Logistiek Park Moerdijk en een groot woningbouwproject in West-Nederland.
De door de overheid opgestelde beëindiging- en opkoopregelingen voorzien niet in een vergoeding van (de niet-agrarische waarde van) stikstofrechten. De regelingen zien alleen op het vergoeden van het beëindigen of verkopen van een agrarische onderneming met bijbehorende stikstofrechten. Het eventueel buiten de landbouw kunnen verkopen van stikstof zal dan bij afweging bij het wel of niet deelnemen moeten worden betrokken.
Ofwel stikstofrechten zullen alleen een niet-agrarische meerwaarde opbrengen als deze het voor een koper mogelijk maakt een ruimtelijke ontwikkeling en/of project te realiseren, waarbij de ervaring inmiddels leert dat het dan moet gaan om een ontwikkeling van enige omvang en niet om een of twee huizen.
Vaak is de vraag wat de prijs is van zo buiten de landbouw te leveren stikstof. Maar anders dan meestal het geval is komt er op de markt geen eenheidsprijs tot stand, zoals is gebeurd bij het plaatsen van windmolens of zonnepanelen. Van geval tot geval zal onderzocht en uit onderhandeld moeten worden welke prijs een koper wil/kan betalen voor het kunnen realiseren van een project of de beoogde ruimtelijke ontwikkeling met de aangekochte stikstof.
