Het Urgenda-doel werd op het nippertje gehaald, mede dankzij een warme winter en corona. Maar ook in 2021 is 25% Co2-reductie ten opzichte van 1990 noodzakelijk. Er zijn dus meer en betere maatregelen nodig, dat bleek ook uit de Klimaat- en energieverkenning die eind 2020 werd gepubliceerd. Drie experts komen aan het woord over het Nederlandse klimaatbeleid. Derk Loorbach, directeur onderzoeksinstituut Drift en hoogleraar transitiekunde, sluit af. Hij pleit voor een transitie die zich richt op een natuurpositieve economie.
Het kan nauwelijks een verrassing zijn dat de klimaatdoelen niet of nauwelijks worden gehaald, en eerlijk gezegd interesseert me dat ook weinig. Wat mij vooral frustreert is dat het klimaatdebat een boekhoudersdiscussie over procentpunten is geworden. Dat het vooral een overheidsprogramma is waar vervolgens een kosten-batendiscussies over gevoerd wordt. Dat men voor of tegen kan zijn en dat dat vervolgens alles lamlegt. En dat het slechts nog gaat over minder, reductie, voorkomen en krimpen. Natuurlijk halen we zo doelen niet, maar erger nog: zouden we ze wel halen dan betekent dat vooral heel veel conflict en dat we ons steeds verder ingraven in een efficiëntere, minder vervuilende versie van het heden.
“Wat mij vooral frustreert is dat het klimaatdebat een boekhoudersdiscussie over procentpunten is geworden.”
Het is tijd dat we doelen loslaten en kiezen voor richting. Vanuit transitieonderzoek kijken we vooral waar we vanaf bewegen: de economie die we in de afgelopen eeuw hebben opgebouwd is onvolhoudbaar. Fossiele, lineaire vormen van productie en consumptie gebaseerd op extractie, uitputting en uitbuiting hebben niet het oneindige leven: ooit slaat de natuur of de onderdrukte terug. Geen nieuwe boodschap, want al decennia motiveert het allerlei activisten, pioniers, wetenschappers, ondernemers en beleidsmakers op zoek te gaan naar alternatieven. Een alternatieve economie die goed is voor mens en milieu: natuurpositief. Het is eenvoudig: alle economie die ten koste van mens en natuur gaat is eindig. Voegt ze waarde toe, dan is het voor eeuwig.
Vanuit die optiek zijn alle investeringen in het minder slecht maken van eindige economie weggegooid geld. Als er niet een perspectief is om natuurpositief te worden of met harde commitment daar naartoe te bewegen dan komt er vroeg of laat een einde aan. Hoe dat er uit gaat zien, die natuurpositieve economie, dat is zoeken, experimenteren en leren. Voedselproductie en een gezond dieet in harmonie met de natuur: het kan en gebeurt al, maar op beperkte schaal. Natuurinclusief bouwen en leefbare steden met gezonde mobiliteit: overal is de beweging gaande. Duurzame energie in democratisch eigendom: het is er. Biobased materialen en circulair ontwerp en gebruik van grondstoffen: geen nieuws meer.
“Het is eenvoudig: alle economie die ten koste van mens en natuur gaat is eindig. Voegt ze waarde toe, dan is het voor eeuwig.”
Al dit soort opkomende transities winnen aan momentum en de huidige pandemie zet op alle niveaus aan tot denken, interesse in die alternatieven en reflectie op eigen rollen en wat we kunnen doen. De crux, vanuit transitiesturing, is om de onzekerheid die transities betekenen te omarmen. We weten niet hoe dit soort alternatieven norm kunnen worden, maar we kennen wel de richting. Als we die serieus gebruiken om te navigeren moeten we ook de kant los durven laten: niet meer vanuit controle en het bestaande vooruit modderen, maar vanuit de richting terugkijken ‘vooruit struikelen’.
Dit is een brede maatschappelijke transitie: we zijn allemaal onderdeel van probleem en oplossing. Ik zie in onze projecten bij DRIFT de beweging: kleine stapjes overal die aan het optellen zijn. De overheid speelt hierin een cruciale rol, maar gebruikt nu het verkeerde instrumentarium. In plaats van faciliteren en doelen stellen, moet ze de richting steunen, transitie omarmen en helpen de kaders zo om te bouwen dat natuurpositief de nieuwe norm wordt.
Lees het eerste artikel uit deze serie: Marjan Minnesma: “Men zegt in woorden het Urgenda-vonnis te willen naleven, maar de daden zijn er niet naar”
Lees het tweede artikel uit deze serie: Jonathan Verschuuren: “In de landbouw staat het beleid gericht op terugdringing van emissies nog in de kinderschoenen”
Lees hier meer over de Klimaat- en Energieverkenning 2020 van het PBL
