Prejudiciële vragen over de mogelijkheid tot wijziging van de geslachtsaanduiding op de geboorteakte naar ‘X’, met betrekking tot artikel 8 EVRM.
Rechtbank Noord-Nederland 13 June 2025
Jurisprudentie – Uitspraken
ECLI
ECLI:NL:RBNNE:2025:2330
Instantie
Rechtbank Noord-Nederland
Datum uitspraak
13-06-2025
Datum publicatie
13-06-2025
Zaaknummer
C/18/242627 / FA RK 25-753
Rechtsgebied
Civiel recht; Personen- en familierecht
Bijzondere kenmerken
Prejudicieel verzoek
ECLI:NL:RBNNE:2025:2330text/xmlpublic2025-06-13T12:00:252025-06-13Raad voor de RechtspraaknlRechtbank Noord-Nederland2025-06-13C/18/242627 / FA RK 25-753UitspraakPrejudicieel verzoekBeschikkingNLCiviel recht; Personen- en familierechtRechtspraak.nlhttp://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNNE:2025:2330text/htmlpublic2025-06-13T11:58:582025-06-13Raad voor de RechtspraaknlECLI:NL:RBNNE:2025:2330 Rechtbank Noord-Nederland , 13-06-2025 / C/18/242627 / FA RK 25-753 Prejudiciële vragen over de mogelijkheid tot wijziging van de geslachtsaanduiding op de geboorteakte naar ‘X’, met betrekking tot artikel 8 EVRM.
RECHTBANK NOORD-NEDERLAND Afdeling Privaatrecht Locatie Groningen zaak-/rekestnummer: C/18/242627 / FA RK 25-753 beschikking van de enkelvoudige kamer van 13 juni 2025 in de zaak van
[naam betrokkene]
,
die woont in [woonplaats] ,
en die hierna 'betrokkene' wordt genoemd,
advocaat: mr. K.S.M. Smienk, die kantoor houdt in De Meern. De rechtbank merkt als belanghebbende aan: de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Aa en Hunze,
die hierna 'de ambtenaar van de burgerlijke stand' wordt genoemd.
<nr>1</nr>Het procesverloop1.1. De procedure is ingeleid met een verzoekschrift van betrokkene dat de rechtbank heeft ontvangen op 26 februari 2025. 1.2. Op 28 mei 2025 heeft de rechtbank een brief ontvangen van ambtenaar van de burgerlijke stand. 1.3. De rechtbank heeft de zaak mondeling behandeld op 5 juni 2025. De rechtbank heeft toen gesproken met betrokkene, diens advocaat en [naam ambtenaar] , ambtenaar van de burgerlijke stand. 1.4. Ten slotte is bepaald dat deze beschikking wordt gegeven.
<nr>2</nr>De feiten2.1. De rechtbank gaat bij de beoordeling van de verzoeken uit van de volgende feiten, die volgen uit de onweersproken gebleven inhoud van de processtukken en uit hetgeen tijdens de mondelinge behandeling is besproken. 2.2. Betrokkene is geboren op [geboortedatum] 1994 in de toenmalige gemeente [naam gemeente] . Betrokkene heeft bij zijn geboorte de naam ' [naam bij geboorte] ' gekregen. 2.3. In de geboorteakte van betrokkene staat als geslacht "mannelijk" vermeld.
<nr>3</nr>Het verzoek3.1. Betrokkene verzoekt de rechtbank om bij beschikking, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, een ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Aa en Hunze te gelasten om aan de geboorteakte ingeschreven in het register van de gemeente [naam gemeente] van het jaar van het jaar 1994 (aktenummer: [aktenummer] ) een latere vermelding toe te voegen van wijziging van het geslacht in die zin dat het geslacht X zal zijn; te bepalen dat diens voornaam gewijzigd wordt in de voornaam [gewijzigde voornaam] en een ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Aa en Hunze te gelasten om deze wijziging in de geboorteakte, ingeschreven in het register van de gemeente [naam gemeente] van het jaar 1994 (aktenummer: [aktenummer] ), toe te voegen. 3.2. Betrokkene legt aan dit verzoek ten grondslag dat die zich niet identificeert als binair man of binair vrouw. Betrokkene voelt zich niet thuis in één van de hokjes 'man' of 'vrouw'. Betrokkene doorloopt al jaren een medische transitie. Door deze transitie wordt betrokkene lichamelijk steeds meer zichzelf. Wijziging van diens officiële gegevens is een logische vervolgstap. Betrokkene wordt op dit moment nog vaak geconfronteerd met de officiële gegevens en ervaart dit als hinderlijk, omdat de daarin opgenomen geslachtsaanduiding niet overeenstemt met de genderbeleving van betrokkene. Wanneer betrokkene een identiteitsbewijs kan laten zien met een neutrale aanduiding van het geslacht, past dit identiteitsbewijs ook echt bij betrokkene. Dit zal betrokkene veel rust geven. Daarnaast wil betrokkene graag dat zijn voornaam wordt gewijzigd in de naam [gewijzigde voornaam] . Deze voornaam is meer passend bij de (gender)identiteit van betrokkene. Betrokkene gebruikt inmiddels geruime tijd de naam [gewijzigde voornaam] en dit bevalt goed.
<nr>4</nr>Het standpunt van de ambtenaar van de burgerlijke stand4.1. De ambtenaar van de burgerlijke stand kan zich vinden in het verzoek van betrokkene. Nu de bestaande strikte wetgeving geen ruimte biedt voor de verzochte wijzigingen is de ambtenaar van de burgerlijke stand van mening dat de menselijke maat moet worden toegepast om de gewenste wijzigingen toch mogelijk te kunnen maken. Het past in het streven van de overheid naar genderneutraliteit in overheidsregistraties en wordt in ruime mate gesteund door jurisprudentie. Als de rechtbank het verzoek toewijst is de ambtenaar van de burgerlijke stand bereid de beslissing uit te voeren.
<nr>5</nr>De beoordeling Waar gaat het om in deze zaak? 5.1. Het gaat in deze zaak om de vraag of de geslachtsaanduiding op de geboorteakte van betrokkene kan en moet worden gewijzigd in 'X'. Daarnaast gaat het om de vraag of de voornaam van betrokkene moet worden gewijzigd. Wat beslist de rechter over de verzochte wijziging van de geboorteakte? 5.2. De rechter zal in deze beschikking nog geen definitieve beslissing nemen op het verzoek omtrent de geslachtsaanduiding op de geboorteakte van betrokkene. Daarvoor is redengevend dat de rechter rechtsvragen heeft die voor de beslissing rechtstreeks van belang zijn en die volgens hem moeten worden beantwoord voordat een definitieve beslissing kan worden genomen. 5.3. De rechter heeft daarom besloten prejudiciële vragen aan de Hoge Raad te stellen. In deze beschikking legt hij uit waarom hij die vragen wil stellen. Ook legt hij uit welke vragen hij voornemens is te stellen. Wat staat er in de wet? 5.4. In Nederland wordt van ieder kind dat wordt geboren het geslacht geregistreerd in de geboorteakte. Met deze registratie wordt beoogd het maatschappelijk leven te ordenen en de rechtsbetrekkingen tussen individuen te regelen. De bevolkingsregistratie en het daarop gebaseerde overheidsstelsel zijn daarop gericht. De overheid is, met inachtneming van de wettelijke grenzen, ter uitoefening van haar taken en bevoegdheden, in beginsel bevoegd te kiezen op welke wijze de overheidsregistratie wordt ingericht. 5.5. De registratie van het geslacht op de geboorteakte vindt plaats conform de biologische werkelijkheid. Het geslacht wordt aangeduid met 'mannelijk' of 'vrouwelijk'. Indien het geslacht van een kind net na de geboorte twijfelachtig is, wordt op grond van artikel 1:19d van het Burgerlijk Wetboek (BW) in de geboorteakte vermeld dat het geslacht van het kind niet is kunnen worden vastgesteld. In de registers van de burgerlijke stand wordt dan bij het geslacht een letter 'X' opgenomen. 5.6. Betrokkene heeft niet gesteld dat de registratie als man in zijn geboorteakte niet conform de biologische werkelijkheid is. Evenmin stelt betrokkene geen mannelijke geslachtskenmerken te hebben. Wel stelt betrokkene dat de vermelding van het mannelijk geslacht in diens geboorteakte niet in overeenstemming is met diens genderbeleving. Betrokkene behoort in diens beleving niet tot het mannelijke en ook niet tot het vrouwelijke geslacht. 5.7. Op grond van artikel 1:28 van het Burgerlijk Wetboek (BW) kan de geslachtsaanduiding worden gewijzigd indien iemand de overtuiging heeft tot "het andere" geslacht te behoren dan vermeld in de geboorteakte. Deze bepaling biedt geen oplossing voor betrokkene, omdat die niet de overtuiging heeft tot "het andere" geslacht te behoren. Betrokkene identificeert zich immers niet als man of vrouw. Het wetsvoorstel 5.8. Op 4 mei 2021 is het Wetsvoorstel tot Wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het veranderen van de voorwaarden voor wijziging van de vermelding van het geslacht in de akte van geboorte aanhangig gemaakt (Kamerstukken 35 825). Dit wetsvoorstel strekt ertoe de voorwaarden voor wijziging van de vermelding van het geslacht in de geboorteakte te versoepelen en de procedure te vereenvoudigen. Onder meer wordt voorgesteld de voorwaarde van een deskundigenverklaring te schrappen en de leeftijdsgrens van zestien jaar te laten vervallen. 5.9. Voornoemd wetsvoorstel heeft niet daadwerkelijk tot een wetswijziging geleid. In de praktijk werd door de verschillende rechtbanken wisselend omgegaan met de wijze waarop genderneutraliteit moet worden geregistreerd. Omdat een wetswijziging op zich liet op wachten en er een patstelling dreigde te ontstaan doordat de rechtspraak wachtte op de wetgever en de wetgever wachtte op de verdere ontwikkelingen in de rechtspraak, heeft de rechtbank Den Haag, in het belang van de rechtseenheid en rechtszekerheid, bij beschikking van 17 december 2021 prejudiciële vragen gesteld aan de Hoge Raad (ECLI:NL:RBDHA:2021:13948). Kort gezegd wilde de rechtbank weten of de rechter een geboorteakte kan wijzigen/verbeteren op verzoek van een non-binaire persoon die zich niet identificeert met het geslacht dat in de geboorteakte is opgenomen, en zo ja, hoe deze wijziging/verbetering vormgegeven dient te worden in de geboorteakte. 5.10. De Hoge Raad heeft in zijn prejudiciële beslissing van 4 maart 2022, ECLI:NL:HR:2022:336, afgezien van de beantwoording van de prejudiciële vragen. De Hoge Raad verwees hierbij - kort gezegd – naar de ontwikkelingen die zich na het stellen van de prejudiciële vragen hebben voorgedaan bij de wetgever, meer in het bijzonder het door het Tweede Kamerlid Van Ginneken ingediende amendement. Dit amendement strekt ertoe de registratie van de 'X' als geslachtsaanduiding voor non-binaire mensen zonder tussenkomst van de rechter en zonder deskundigenverklaring mogelijk te maken, op dezelfde wijze als het wetsvoorstel dat doet voor binaire personen die zich met het andere geslacht dan dat in hun geboorteakte identificeren. 5.11. De Hoge Raad overweegt, samengevat weergegeven en voor zover hier van belang, dat uit voornoemde ontwikkelingen blijkt dat de mogelijkheid van genderneutrale registratie in een geboorteakte hernieuwde aandacht heeft gekregen van de wetgever en dat het standpunt van de regering om de ontwikkelingen in de rechtspraak af te wachten, achterhaald is. Ook blijkt hieruit volgens de Hoge Raad dat wetgeving op dit terrein in de nabije toekomst valt te verwachten. De Hoge Raad overweegt in het licht daarvan dat beantwoording van de prejudiciële vragen op dat moment de rechtsvormende taak van de Hoge Raad te buiten zou gaan en dat, zolang er geen wettelijke regeling is, het aan de rechter is om in elke concrete zaak aan de hand van de aard en inhoud van het verzoek en de verdere omstandigheden van het geval te beslissen, met inbegrip van de mogelijkheid om de beslissing op het verzoek aan te houden. 5.12. Nadien is sprake geweest van een tendens van maatschappelijke erkenning en een trend naar juridische erkenning van een neutrale geslachtsaanduiding. Diverse rechtbanken en gerechtshoven hebben verzoeken tot wijziging van de geslachtsregistratie in een geboorteakte naar een 'X' of een andere genderneutrale aanduiding toegewezen. In diverse uitspraken zijn de artikelen 1:28 BW tot en met 1:28c BW naar analogie toegepast. Zo overweegt het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden in de beschikking van 15 september 2022 (ECLI:NL:GHARL:2022:8003) dat, doordat in de artikelen 1:28 tot en met 1:28c BW niet wordt voorzien in de mogelijkheid om te kiezen voor een non-binaire geslachtsaanduiding, een ongerechtvaardigd onderscheid wordt gemaakt tussen personen die de overtuiging hebben tot het andere geslacht te behoren en personen die de overtuiging hebben buiten de exclusief mannelijke of vrouwelijke geslachtsaanduiding te vallen (non-binair). Het gerechtshof anticipeert op de te verwachten wetgeving omtrent genderneutrale geslachtsaanduiding en wijst het verzoek tot wijziging van het geslacht in een genderneutrale aanduiding toe. 5.13. Naast analoge toepassing van de artikelen 1:28 BW tot en met 1:28c BW wordt in diverse uitspraken benoemd dat door te anticiperen op de te verwachten wetgeving, uitvoering wordt gegeven aan de uit artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) voortvloeiende positieve verplichting van de Staat de geslachtsaanduiding in de geboorteakte aan te passen aan het (neutrale) geslacht waartoe iemand volgens diens vaste overtuiging behoort. 5.14. De rechtbank constateert dat voornoemde tendens de afgelopen periode lijkt te kantelen, waardoor de vraag opkomt in hoeverre (de trend naar) juridische erkenning van een neutrale geslachtsregistratie nog houdbaar is. 5.15. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) heeft het hof in zijn uitspraak van 31 januari 2023 (ECLI:CE:ECHR:2023:0131JUD007688817, Y. tegen Frankrijk) overwogen dat het recht op seksuele identiteit en persoonlijke ontplooiing een fundamenteel aspect is van het in artikel 8 EVRM neergelegde recht op eerbiediging van het privéleven. Niettemin beschikt de Staat over een ruime beoordelingsmarge wat betreft de uitvoering van zijn positieve verplichting om de verzoeker de eerbiediging van zijn privéleven te garanderen als het gaat om het mogelijk maken van een genderneutrale geslachtsregistratie. Het EHRM is in die uitspraak van oordeel dat uit artikel 8 EVRM geen positieve verplichting van de Staat voortvloeit om het mogelijk te maken de geslachtsaanduiding in de geboorteakte aan te passen aan een neutraal geslacht. 5.16. In april 2025 is door het Tweede Kamerlid Van Dijk een motie ingediend die de regering verzoekt het wetsvoorstel, zoals benoemd onder 5.8, in te trekken. Deze motie is op 8 april 2025 met een meerderheid van stemmen aangenomen. De daadwerkelijke intrekking van het wetsvoorstel wordt op korte termijn verwacht. 5.17. Dit betekent dat niet langer de verwachting bestaat dat er op korte termijn wetgeving zal komen die de registratie van 'X' als geslachtsaanduiding mogelijk maakt. De vraag is wat hiervan de invloed is op de lijn die de Hoge Raad met het arrest van 4 maart 2022 heeft uitgezet. Immers, de overweging van de Hoge Raad dat het aan de rechter is om in elke concrete zaak aan de hand van de aard en de inhoud van het verzoek te beslissen is uitdrukkelijk gegeven met het idee dat wetgeving op dit terrein in de nabije toekomst valt te verwachten, terwijl van een dergelijke reële verwachting inmiddels geen sprake meer is. 5.18. Voornoemde recente ontwikkelingen maken dat de rechter heeft besloten prejudiciële vragen te stellen aan de Hoge Raad. De rechter is van oordeel dat beantwoording van deze rechtsvragen noodzakelijk is voordat een definitieve beslissing kan worden genomen op het verzoek van betrokkene. Wat wil de rechter aan de Hoge Raad vragen? 5.19. Op dit moment ontbreekt een wettelijke basis op grond waarvan een verzoek om een neutrale geslachtsregistratie kan worden toegewezen. Daarnaast kan niet (meer) in redelijkheid worden aangenomen dat er op korte termijn alsnog een wettelijke basis voor een dergelijk verzoek zal komen. De rechter vraagt zich af of, gelet op de recente ontwikkelingen, het verzoek van betrokkene zonder wettelijke basis kan worden toegewezen. 5.20. Een en ander leidt tot het voornemen om de volgende prejudiciële vragen aan de Hoge Raad te stellen. Vraag 1
Kan het ontbreken van een wettelijke basis op grond waarvan op verzoek van een non-binaire persoon kan worden gekomen tot een genderneutrale registratie in de registers van de burgerlijke stand, worden aangemerkt als een inbreuk op artikel 8 EVRM (recht op respect voor het privéleven)? Vraag 2
Heeft de rechter bij de huidige stand van de wetgeving, de op handen zijnde intrekking van het wetsvoorstel Wijziging vermelding geslacht in geboorteakte en gelet op het bepaalde in artikel 8 EVRM, de ruimte om op verzoek van een non-binaire persoon tot toewijzing van een verzoek te komen dat leidt tot een genderneutrale registratie in de registers van de burgerlijke stand? Vraag 3
Als het antwoordt op de eerste vraag onder 2 bevestigend luidt: kan/mag de rechter in een geval waarin de geboorteakte is opgemaakt conform de biologische werkelijkheid gelasten dat de geboorteakte wordt doorgehaald en dat een nieuwe, genderneutrale geboorteakte wordt opgemaakt? kan/mag de rechter in een geval waarin de geboorteakte is opgemaakt conform de biologische werkelijkheid gelasten dat de geboorteakte wordt gewijzigd, aldus dat daarin niet langer een geslacht is opgenomen? kan/mag de rechter in een geval waarin de geboorteakte is opgemaakt conform de biologische werkelijkheid gelasten dat de geboorteakte wordt gewijzigd, aldus dat daarin niet langer het geslacht 'man' of 'vrouw' is opgenomen maar een genderneutrale geslachtsaanduiding? Vraag 4
Als het antwoord op vraag 3a, 3b of 3c bevestigend luidt, hoe dient in een genderneutrale vermelding te worden voorzien: door bij het geslacht een 'X' op te nemen, door bij het geslacht een '-' op te nemen, door de vermelding 'waarvan het geslacht niet is kunnen worden vastgesteld', of op een andere wijze? Vraag 5
Kan of mag de rechter een deskundigenverklaring in de zin van artikel 1:28a BW verlangen voor toewijzing van het verzoek om de geboorteakte door te halen, te verbeteren, of te wijzigen naar een genderneutrale geslachtsaanduiding? En als dit antwoord bevestigend luidt, kan of mag deze deskundigenverklaring verlangd worden bij een specifieke genderneutrale geslachtsregistratie ('-', 'X', 'waarvan het geslacht niet is kunnen worden vastgesteld' en/of een andere wijze van registratie) of kan of mag de rechter deze deskundigenverklaring bij iedere genderneutrale geslachtsregistratie verlangen? 5.21. De rechter zal op de voet van artikel 392 lid 2 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) de belanghebbenden in de gelegenheid stellen zich uit te laten over het voornemen en de inhoud van de te stellen prejudiciële vragen. Wat staat er in de wet over de wijziging van de voornaam? 5.22. Op grond van artikel 1:4 lid 4 BW kan de rechtbank wijziging van de voornamen gelasten op verzoek van de betrokken persoon of op verzoek van diens wettelijk vertegenwoordiger. Voor een dergelijke wijziging dient een voldoende zwaarwichtig belang te bestaan. Wat beslist de rechter op het verzoek de voornaam te wijzigen? 5.23. De rechter zal het verzoek tot wijziging van de voornaam toewijzen. Hoewel het in deze zaak gaat om samenhangende verzoeken en het verzoek over de geslachtsregistratie op de geboorteakte wordt aangehouden in afwachting van de beantwoording van de prejudiciële vragen, ziet de rechter aanleiding om alvast te beslissen op het verzoek tot wijziging van de voornaam van betrokkene. De rechter legt hierna uit waarom deze beslissing wordt genomen. 5.24. Betrokkene heeft tijdens de mondelinge behandeling uitgelegd dat zijn geboortenaam [geboortenaam] nog door veel instanties wordt gebruikt. Dit ervaart hij als erg belastend, vooral omdat hij deze naam in het dagelijks leven niet meer gebruikt. Betrokkene gebruikt in de praktijk al lange tijd de voornaam ‘ [gewijzigde voornaam] ’. Deze naam past bij hem en hier voelt hij zich prettig bij. Doordat de naam [gewijzigde voornaam] veel lijkt op zijn geboortenaam, ervaart betrokkene steeds wanneer zijn geboortenaam wordt gebruikt, een schrikreactie. 5.25. Naar het oordeel van de rechtbank is voldoende gebleken van een zwaarwichtig belang bij toewijzing van het verzoek tot voornaamswijziging. De rechter acht het onwenselijk dat het verzoek tot voornaamswijziging in afwachting van de prejudiciële beslissing wordt aangehouden. Deze prejudiciële beslissing zal naar verwachting een aantal maanden op zich laten wachten, terwijl er naar het oordeel van de rechtbank niets aan in de weg staat om reeds nu al definitief op het verzoek tot voornaamswijziging te beslissen. De rechter is namelijk van oordeel dat er naar de maatstaven van artikel 1:4 lid 2 BW geen wettelijke bepalingen zijn die zich verzetten tegen toewijzing van het verzoek. Ook van andere bezwaren tegen die toewijzing is niet gebleken. De rechtbank zal het verzoek tot wijziging van de voornaam daarom toewijzen. 5.26. Een en ander brengt met zich dat de volgende beslissing wordt genomen.
<nr>6</nr>De beslissing De rechter: 6.1. gelast de wijziging van de voornaam van [naam betrokkene] , geboren op [geboortedatum] 1994 in de toenmalige gemeente [naam gemeente] in de voornaam [gewijzigde voornaam] , zodat betrokkene voluit zal heten:
[gewijzigde naam]
6.2. draagt de griffier op om een afschrift van deze beschikking aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Aa en Hunze te zenden nadat een periode van drie maanden is verstreken na de dag van de beschikking, om een latere vermelding aan de geboorteakte toe te voegen van de wijziging van de voornaam van betrokkene; 6.3. stelt de belanghebbenden in de gelegenheid zich uit te laten over het voornemen en de inhoud van de te stellen prejudiciële vragen zoals genoemd in rechtsoverweging 5.20; 6.4. verwijst de zaak voor uitlating naar de rol van dinsdag 1 juli 2025 en bepaalt dat daarvoor geen aanhouding kan worden gevraagd of verleend; 6.5. houdt iedere verdere beslissing aan. Deze beschikking is gegeven door mr. B.R. Tromp, (kinder)rechter, bijgestaan door de griffier en in het openbaar uitgesproken op 13 juni 2025. Als u het niet eens met de beslissingen die de rechter heeft genomen, kunt u meestal in hoger beroep. Maar let op! Hoger beroep kunt u niet zelf instellen. U moet daarvoor naar een advocaat. Een advocaat kan voor u hoger beroep instellen bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Belangrijk is dat u snel naar een advocaat gaat. Hoger beroep moet bijna altijd binnen drie maanden na de dag van de uitspraak worden ingesteld. fn: BV
