Handboek Afvalstoffenrecht
Ynze Flietstra
Igor van der Wal
Tjeerd van der Meulen
Peter-Arjen Boers
Berghauser Pont Publishing
Postbus 14580
1001 LB Amsterdam
Omslagontwerp: Rosanna Zito, Zedline.
3e druk 2019
ISBN: 9492952233
NUR: 823
© 2019 Berghauser Pont Publishing
Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).
Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg besteed is, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele (druk) fouten en onvolledigheden, noch voor gevolgen hiervan.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means, without the publishers prior written permission.
Alles wat we gebruiken, is onderhevig aan slijtage en veroudering en belandt op een gegeven moment in het afvalstadium, doordat we ons ervan ontdoen. Dit afval moest op de één of andere wijze verwerkt worden, vroeger werd het meestal ongecontroleerd gestort. Regels rond de afvalverwerking zijn er vanaf 1976 toen de eerste, meer specifiek op afval gerichte, wet in werking trad, de Wet chemische afvalstoffen. Een jaar later trad de Afvalstoffenwet in werking. Beide wetten zijn in 1994 opgegaan in de Wet milieubeheer (hoofdstuk 10). Inmiddels is op 1 januari 2024 de Omgevingswet in werking getreden met ook zijn invloed voor afvalgerelateerde milieubelastende activiteiten. Echter; hoofdstuk 10 van de Wet milieubeheer is nog steeds de basis.
Nu is het besef doorgedrongen dat de afvalproblematiek het beste door middel van een ketenbenadering kan worden aangepakt. Ketenbenadering betekent dat vanaf het productiestadium tot en met het afvalstadium bekeken wordt of het ontstaan van afvalstoffen kan worden voorkomen of zoveel mogelijk kan worden beperkt. Hiervoor zijn in de wet- en regelgeving instrumenten opgenomen. Deze wet- en regelgeving is niet altijd even duidelijk en dan komt de rechter eraan te pas om zich uit te spreken over kwesties als “afvalstof-grondstof”-discussies en tal van andere thema’s in het veld van het afvalstoffenrecht. Met de introductie van de begrippen "bijproduct" en "einde-afvalstof" is het vraagstuk er niet eenvoudiger maar wel boeiender op geworden.
In dit handboek beschrijven wij het systeem van het afvalstoffenrecht waarbij we de uitgangspunten en de “filosofie” van de wetgever weergeven. Wij vertalen de wetgeving naar de uitvoeringspraktijk en bespreken de jurisprudentie, vaak als voorbeelden gelardeerd bij de diverse onderwerpen die in dit boek zijn behandeld.
De derde druk van dit handboek verscheen in september 2019. Sindsdien zijn wetgeving, beleid en jurisprudentie volop in ontwikkeling geweest en deze vierde druk geeft een actueel en nog vollediger overzicht van het afvalstoffenrecht.
Wij hopen dat het handboek een waardevol hulpmiddel is voor uw praktijk.
Ynze Flietstra
Tjeerd van der Meulen
Peter-Arjen Boers
Igor van der Wal
Inhoudsopgave
Voorwoord / V
1 Historie afvalstoffenrecht TME
1.1 Inleiding historie afvalstoffenrecht / 1
1.2 Historische schets / 1
1.2.1 Algemeen historische schets / 1
1.2.2 Sturing vanuit het Rijk (1975-1993) / 2
1.2.3 Decentralisatie / 4
1.2.4 Recentralisatie (2002-heden) / 5
1.3 Structuur afvalstoffenrecht / 6
1.4 Hoofdlijnen wettelijk instrumentarium / 8
1.4.1 Afvalstoffenwetgeving / 8
1.4.2 Financieel instrumentarium / 8
1.4.3 Regulerend instrumentarium / 9
1.4.4 Emissie-eisen / 9
1.4.5 Eisen aan het hergebruik / 10
1.5 Cijfers en trends / 10
2 Begrippen afvalstoffenrecht IWA
2.1 Inleiding begrippen afvalstoffenrecht / 13
2.2 Wet- en regelgeving / 13
2.3 Het begrip "inrichting" / 13
2.4 Het begrip afvalstof / 14
2.5 Kwalificatie afvalstoffen / 15
2.5.1 Vier soorten afvalstoffen / 15
2.5.2 Huishoudelijke afvalstoffen / 16
2.5.3 Bedrijfsafvalstoffen / 16
2.5.4 Gevaarlijke afvalstoffen / 16
2.5.5 Winningsafvalstoffen / 17
2.6 Afvalstoffenbeheer / 18
2.7 De afvalhiërarchie / 19
2.7.1 Jurisprudentie / 21
2.8 Inzameling en vervoer / 22
2.9 Nuttige toepassing en verwijdering / 22
2.9.1 De begrippen “nuttige toepassing” en “verwijdering” / 22
2.9.2 Nuttige toepassing / 23
2.9.3 Verwijdering / 24
2.9.4 Storten / 25
2.10 Verwerken en bewerken / 25
3 Europese kaders IWA
3.1 Inleiding Europese kaders / 27
3.2 Horizontale wetgeving / 27
3.2.1 Kaderrichtlijn afvalstoffen / 27
3.2.2 Richtlijn gevaarlijke afvalstoffen / 30
3.2.3 Europese Verordening Overbrenging afvalstoffen (EVOA) / 30
3.2.4 Europese afvalstoffenlijst (EURAL) / 31
3.3 Methoden voor afvalverwerking / 33
3.3.1 Inleiding methoden afvalverwerking / 33
3.3.2 De Richtlijn storten / 33
3.3.3 Hoofdstuk IV RIE, voorheen Richtlijn verbranden / 35
3.3.4 Richtlijn industriële emissies / 35
3.4 Specifieke afvalstromen / 38
3.4.1 Inleiding specifieke afvalstromen / 38
3.4.2 Richtlijn afgedankte elektrische en elektronische apparatuur / 38
3.4.3 Richtlijn beperking van het gebruik van gevaarlijke stoffen / 38
3.4.4 Richtlijn autowrakken / 39
3.4.5 Richtlijn batterijen en accu’s / 39
3.4.6 Richtlijn verpakkingen / 40
3.4.7 Richtlijn wegwerpplastics / 40
3.4.8 Richtlijn scheepsafval en ladingresiduen / 40
3.4.9 Richtlijn zuiveringsslib / 41
3.4.10 Richtlijn winningsafval / 41
3.4.11 Richtlijn PCB’s/PCT’s / 41
4 Preventie en producenten verantwoordelijkheid TME
4.1 Inleiding preventie en producentenverantwoordelijkheid / 43
4.2 Wet- en regelgeving preventie en producentenverantwoordelijkheid / 43
4.3 Afvalpreventie / 44
4.3.1 Inleiding / 44
4.3.2 Het beperken van afval / 44
4.3.3 Beleidsuitgangspunten / 44
4.3.4 Afvalpreventie en scheiden van afval / 46
4.3.5 Afvalpreventie in jurisprudentie / 47
4.3 Producentenverantwoordelijkheid / 48
4.4.1 Algemeen producentenverantwoordelijkheid / 48
4.4.2 Regeling afgedankte elektrische en elektronische apparatuur / 49
4.4.3 Regeling gevaarlijke stoffen in elektrische en elektronische apparatuur / 52
4.4.4 Besluit en Regeling beheer batterijen en accu’s 2008 / 53
4.4.5 Besluit beheer autowrakken / 55
4.4.6 Besluit beheer autobanden / 56
4.4.7 Besluit beheer verpakkingen 2014 / 57
4.4.8 Producentenverantwoordelijkheid in jurisprudentie / 58
5 Landelijke afvalstoffenwetgeving PBO
5.1 Inleiding landelijke afvalstoffenwetgeving / 59
5.2 Afbakening ten opzichte van andere wetten / 59
5.3 Algemene bepalingen – Titel 10.1 / 60
5.4 Landelijk afvalbeheerplan – Titel 10.2 / 64
5.4.1 Algemeen LAP / 64
5.4.2 Afvalhiërarchie / 65
5.4.3 Doelmatigheid / 66
5.4.4 Doorwerking / 66
5.5 Huishoudelijke en andere afvalstoffen – Titel 10.4 / 67
5.6 Afvalwater – Titel 10.5 / 71
5.7 Bedrijfsafval en gevaarlijk afval – Titel 10.6 / 73
5.7.1 Twee juridische stelsels / 73
5.7.2 Afgifteregulering / 73
5.7.3 Registratie en meldingen / 74
5.8 Overbrenging van afvalstoffen – Titel 10.7 / 76
5.9 Verdere bepalingen – Titel 10.8 / 76
5.9.1 Afdwingen doorwerking / 76
5.9.2 Ontheffingen stortverbod en verbrandverbod / 76
6 Landelijk afvalbeheerplan (LAP) PBO
6.1 LAP / 77
6.2 Wet- en regelgeving LAP / 77
6.3 Wijzigingen in LAP3 / 79
6.4 Het begrip “minimumstandaard” / 80
6.5 Overslaan en opslaan / 82
6.6 Mengen / 84
6.7 Sectorplannen / 86
6.8 Voorbeelden uit de jurisprudentie LAP / 86
7 Afvalinzameling en vervoer TME
7.1 Inleiding afvalinzameling en vervoer / 91
7.2 Wet- en regelgeving afvalinzameling en vervoer / 91
7.3 Inzamelvergunningen / 93
7.4 Registratie / 93
7.5 Inzamelen / 94
7.6 Vervoer van afvalstoffen / 96
7.7 Handelen in afvalstoffen / 96
7.8 Bemiddelen in afvalstoffen / 97
8 Afvalbeheer: toepassingen, installaties en inrichtingen PBO
8.1 Inleiding afvalbeheer / 99
8.2 Wet- en regelgeving afvalverwerking / 99
8.3 Voorvraag 1 – Is er sprake van een inrichting? / 100
8.3.1 Van inrichting naar milieubelastende activiteit / 101
8.3.2 Verschil met huidige begrip inrichting / 101
8.3.3 Jurisprudentie over het begrip inrichting / 101
8.4 Voorvraag 2 – Is er sprake van afvalstoffen? / 103
8.5 Hoofdvraag – Welk regime? / 103
8.5.1. Activiteitenbesluit milieubeheer / 104
8.5.2 Omgevingsvergunning Beperkte Milieutoets / 107
8.5.3 Inrichtingen waarvoor een omgevingsvergunning milieu nodig is van burgemeester
en wethouders / 110
8.6 Jurisprudentie afvalbeheer / 111
9 Afvalverwijdering IWA
9.1 Inleiding afvalverwijdering / 113
9.2 Wet- en regelgeving afvalverwijdering / 113
9.3 Storten van afvalstoffen / 113
9.4 Stortverboden / 114
9.5 Vergunningvoorschriften stortplaatsen / 115
9.6 Specifiek te storten afvalstromen / 116
9.6.1 Inleiding specifiek te storten afvalstromen / 116
9.6.2 Baggerspecie / 117
9.6.3 Besluit bodemkwaliteit / 117
9.6.4 Winningsafval / 119
9.7 Nazorg stortplaatsen / 119
9.8 Beleid verbranden van afvalstoffen / 120
9.9 Vergunningen verbranden van afvalstoffen / 121
10 Vergunningaspecten PBO
10.1 Inleiding vergunningaspecten / 123
10.2 Wet- en regelgeving vergunningaspecten / 123
10.3 Gegevens bij de aanvraag / 123
10.3.1 Gegevens afvalstoffen voor iedere inrichting / 123
10.3.2 Aanvullende vereisten afvalbeheerinrichtingen / 124
10.3.3 Aanvullende vereisten stortplaatsen / 125
10.3.4 Aanvullende vereisten afvalvoorzieningen mijnbouw / 125
10.3.5 Aanvullende vereisten verbrandingsinstallaties / 125
10.4 Acceptatie / 126
10.5 Milieueffectrapportage / 130
10.6 Beoordeling vergunningaanvraag / 134
10.6.1 Algemeen: LAP / 134
10.6.2 BBT Afvalbehandeling / 134
10.6.3 Verplichte voorschriften in omgevingsvergunning / 139
11 Discussie Afvalstof-Grondstof TME
11.1 Inleiding discussie afvalstof-grondstof / 141
11.2 Het begrip "afvalstof" / 142
11.3 Bepalende arresten van het Europese Hof / 143
11.3.1 Inleiding arresten discussie afvalstof-grondstof / 143
11.3.2 Arrest ARCO Chemie en EPON / 143
11.3.3 Arrest Palin Granit / 144
11.3.4 Arrest AvestaPolarit / 145
11.3.5 Arrest Saetti en Frediani / 145
11.3.6 Arrest Niselli / 146
11.3.7 Mest/drijfmest (Brady en Spaanse mestzaken) / 146
11.3.8 Finse telefoonpalenarrest / 147
11.3.9 Retourladingen / off-spec / 148
11.4 De criteria van het Hof (2000-2010) / 149
11.5 Beoogd product en bijproduct / 150
11.6 Einde-afval / 156
11.7 Praktijkschema afval – grondstof / 161
12 Nuttige toepassing en verwijdering TME
12.1 Inleiding over nuttige toepassing en verwijdering / 173
12.2 Nuttige toepassing versus verwijdering / 173
12.3 Eerste handeling / 175
12.4 LAP3 / 176
12.5 Jurisprudentie / 177
13 In- en uitvoer van afvalstoffen PBO
13.1 Inleiding in- en uitvoer van afvalstoffen / 179
13.2 Internationale regelgeving / 179
13.3 Uitgangspunten EVOA / 180
13.4 Werkingssfeer / 181
13.5 Systematiek van de EVOA / 182
13.5.1 Vier vragen / 182
13.5.2 Is er sprake van afvalstoffen? / 182
13.5.3 Nuttige toepassing of verwijdering? / 183
13.5.4 Groene of Oranje lijst van afvalstoffen? / 183
13.5.5 Bestemming in- en uitvoer? / 183
13.6 Procedure Groene Lijst stoffen / 184
13.7 Procedure Oranje lijst stoffen / 184
13.8 Bezwaren tegen overbrenging / 185
13.9 Voorlopige nuttige toepassing en verwijdering / 186
13.10 Overbrenging uit de Gemeenschap naar derde landen / 186
13.11 Jurisprudentie / 187
14 Omgevingswet vervalt
14.1 AMvB's / 194
14.2 Stortplaatsen / 195
Bijlagen
Bijlage 1: Internetsites / 199
Bijlage 2: Sectorplannen / 201
Trefwoordenregister / 205
