Hoe gaat het met de energietransitie in andere landen? We zijn gaan kijken in vier heel verschillende landen. In dit artikel Noorwegen. In Noorwegen zien we dat de verkoop van fossiele energie, waarover het land overvloedig beschikt, wordt ingezet om de duurzame energie en de algemene verduurzaming te bekostigen.
Dit jaar staat Noorwegen in de top 5 van de Energy Transition Index en scoort hoog op het gebied van elektrificatie. Het land beschikt over heel veel waterkracht en realiseert rond de 90 procent van zijn elektriciteit met waterkrachtcentrales. Daarvan gebruikt het de elektriciteit grotendeels (zo’n 70 procent) zelf; de rest wordt geëxporteerd naar onder andere naar Nederland en Denemarken.
Noorwegen stimuleert de elektrificatie van transport, industrie en gebouwen met subsidies, belastingvoordelen en regelgeving. Het land wil in 2030 tot 50-55 procent minder CO2 uitstoten ten opzichte van 1990 en zet daarvoor vooral in op de verduurzaming van het vervoer (goed voor meer dan 30 procent van de landelijke CO2 -uitstoot). De verkoop van elektrische auto’s wordt flink gesubsidieerd. Meer dan 50 procent van de nieuw verkochte auto’s is elektrisch. In 2024 is het aandeel nieuw verkochte auto’s met een verbrandingsmotor 0,7 procent op het totale park. Noorwegen wil de verkoop van auto’s met een verbrandingsmotor dit jaar geheel gaan verbieden. Per 2040 moeten ook alle binnenlandse vluchten elektrisch zijn. De veerponten zullen vervangen worden door elektrische boten. Tussen duurzaam en fossiel zit CCS: het afvangen en de opslag van CO2 . Daarmee heeft Noorwegen al veel ervaring. Recent lanceerde het land een wereldprimeur met een grootschalige ketenaanpak op dit gebied, genaamd Longship. Dit omvat een CO₂-afvanginstallatie bij een cementfabriek in Brevik (400.000 ton/jaar), een geplande faciliteit op een afvalenergiecentrale in Oslo (350.000 ton/jaar in 2029) en transport van vloeibaar CO₂ per schip naar Øygarden-terminal waar het 2,6 km onder de Noordzee wordt geïnjecteerd. De Noorse overheid steunt de CCS-projecten actief en heeft hiervoor een uitgebreid regelgevingskader ontwikkeld, inclusief commerciële afspraken en stimulansen zoals een koolstofbelasting.
Fossiel verschijnt echter een heel ander beeld. Noorwegen is namelijk ook de grootste olie- en gasproducent van West-Europa en de derde grootste gasproducent van de wereld – met alle uitstoot van dien. Het land financiert zijn energietransitie met de verkoop van olie en gas. De export hiervan besloeg in 2024 61 procent van de totale export. En omdat door smeltend ijs van de Noordpool nieuwe olievelden beschikbaar komen, worden de Noorse olieboringen alleen maar uitgebreid – tegen de zin van de EU in. De opbrengsten van de olie- en gasexport stopt Noorwegen in een fonds waarmee onder andere de verzorgingsstaat wordt ondersteund.
De oorlog in Oekraïne zet de energietransitie en de Europese afstemming hierover extra onder druk. Noorwegen verdiende al veel geld met de winning van gas en was na Rusland de voornaamste gasleverancier binnen Europa. Het Noorse energiebedrijf Equinor was zelfs lange tijd na Gazprom de tweede gasexporteur naar Europa. En waar Oost-Europa zich voor de energietransitie eerst richtte op kolen vervangen door gas, nam de export van gas vanuit Noorwegen toe. Dat gaat nog veel harder sinds Rusland Oekraïne binnenviel. Sindsdien verdient het land wekelijks per inwoner 1.000 euro extra aan de gasverkoop aan Europa. Ondanks de Europese weerstand hiertegen ondertekende de Europese Commissie onlangs een overeenkomst met Noorwegen waarin werd afgesproken om de productie van fossiele brandstoffen op te voeren met het oog op de leveringszekerheid van energie. Hiermee ondermijnt de EU haar eigen strategie om het Arctische gebied te beschermen en daar te stoppen met boren naar olie en gas. De vraag is nu of de Europese leiders met elkaar tot afspraken kunnen komen om Noorwegen te bewegen tot solidariteit.
In de streek Fensfeltet, in het zuidoosten van Noorwegen, is recent zo’n 8,8 miljoen ton zeldzame aardmetalen ontdekt. De export van deze metalen kan voor Noorwegen naar verwachting nog belangrijker worden dan de huidige gasexport.
Noorwegen investeert op grote schaal in duurzame energie, wat mogelijk is door de fossiele rijkdom van het land. Hoewel de meeste Noren vinden dat ze vroeg of laat van hun fossiele industrie af moeten, wedt Noorwegen voorlopig op twee paarden en financiert groene investeringen met fossiel geld.
