Wat zijn kritieke grondstoffen?

Kritieke grondstoffen zijn materialen die van vitaal belang zijn voor moderne technologieën en industriële processen, maar waarvan de levering en beschikbaarheid onderhevig zijn aan een hoog risico van beperkingen en tekorten. Deze grondstoffen spelen een cruciale rol in sectoren zoals de elektronica, de energievoorziening, de transportsector, en de chemische industrie. Deze grondstoffen zijn kritiek vanwege verschillende redenen, waaronder hun hoge economische waarde, het feit dat er geen bekende alternatieven zijn, hun belang voor innovatie en technologische ontwikkeling, en hun gevoeligheid voor geopolitieke spanningen en milieuproblemen. Voorbeelden van kritieke grondstoffen zijn onder andere metalen zoals kobalt, lithium, zeldzame aardmetalen, platina en palladium, maar ook mineralen zoals fosfor en zand. Deze grondstoffen worden gebruikt voor diverse toepassingen, zoals batterijen voor elektrische voertuigen, zonnepanelen, windturbines, computerchips, medische apparaten, en meer.

De beperkte beschikbaarheid en risico’s op schaarste van kritieke grondstoffen vormen een grote uitdaging voor de duurzame ontwikkeling van moderne technologieën en industriële processen. Het is daarom van groot belang om strategieën te ontwikkelen om de toegang tot kritieke grondstoffen te verzekeren en hun duurzame winning, recycling en vervanging te bevorderen.

Identificatie van kritieke grondstoffen

Het belang van de identificatie van kritieke grondstoffen kan niet worden overschat. De afhankelijkheid van bepaalde grondstoffen is de afgelopen decennia sterk toegenomen, met name in de elektronica- en automobielsector. De identificatie van kritieke grondstoffen is belangrijk omdat het de tekorten in de bevoorrading van deze grondstoffen kan voorkomen. De identificatie van kritieke grondstoffen is belangrijk omdat het de bevoorrading van deze grondstoffen in gevaar kan brengen. Wanneer de bevoorrading van een kritieke grondstof in gevaar komt, kan dit leiden tot een verstoring van de toeleveringsketen en tot hogere prijzen voor de consument.

Een ander aspect is dat de identificatie van kritieke grondstoffen de ontwikkeling van duurzame alternatieven kan stimuleren. Door te begrijpen welke grondstoffen kritiek zijn, kunnen beleidsmakers en bedrijven zoeken naar alternatieve materialen of recyclingmethoden om afhankelijkheid van deze grondstoffen te verminderen. Daarnaast kan de identificatie van kritieke grondstoffen helpen bij het bevorderen van verantwoorde winning en sourcingpraktijken, waardoor sociaaleconomische en milieu-uitdagingen die gepaard gaan met de winning van bepaalde grondstoffen kunnen worden aangepakt. Het identificeren van kritieke grondstoffen is daarom een belangrijke stap in het bevorderen van een duurzame toekomst en het beschermen van de bevoorrading van belangrijke industrieën.

Afhankelijkheid verminderen

De afhankelijkheid van kritieke grondstoffen kan worden verminderd door middel van verschillende oplossingen. Ten eerste kan er gewerkt worden aan het verbeteren van de efficiëntie van het gebruik van deze grondstoffen, bijvoorbeeld door recycling, het ontwikkelen van alternatieve materialen en het verminderen van het gebruik van deze grondstoffen in producten waar het niet essentieel is. Daarnaast kan er meer worden geïnvesteerd in het ontwikkelen van nieuwe bronnen van deze grondstoffen, zoals het ontginnen van alternatieve mijnen of het ontwikkelen van nieuwe technologieën om ze uit andere materialen te winnen.

Een andere oplossing is het versterken van de samenwerking en coördinatie tussen landen en bedrijven om een duurzaam beheer van kritieke grondstoffen te bevorderen. Dit kan bijvoorbeeld worden bereikt door internationale samenwerkingsverbanden op te zetten om de toeleveringsketens van deze grondstoffen te beheren en ervoor te zorgen dat ze op een verantwoorde en duurzame manier worden gewonnen en gebruikt. Bovendien kan er geïnvesteerd worden in onderzoek naar alternatieve materialen en technologieën, zodat bedrijven minder afhankelijk worden van kritieke grondstoffen en nieuwe kansen ontstaan voor duurzame groei en ontwikkeling.

In de Nationale Grondstoffenstrategie uit 2022 is omschreven hoe Nederland de leveringszekerheid van kritieke grondstoffen op middellange termijn wil vergroten. Het voorkomen van negatieve gevolgen op de mens en het milieu is hierbij een belangrijke voorwaarde.

Wetgeving rondom kritieke grondstoffen

In maart 2024 heeft de Europese Raad de Verordening kritieke grondstoffen (Critical Raw Materials Act, ofwel CRMA) aangenomen. Die verordening moet ervoor zorgen dat er meer kritieke grondstoffen, in aantal en diversiteit, aangevoerd worden naar de EU. Ook moet de verordening de circulariteit versterken, bijvoorbeeld door recycling, en de ontwikkeling van alternatieve grondstoffen vergroten door onderzoek en innovatie te ondersteunen.

In de CRMA staat onder andere dat in 2030 zeker 10% van de winning, 40% van de verwerking en 15% van de recycling van kritieke grondstoffen in de EU moet plaatsvinden. Daarnaast mag de EU in 2030 voor maximaal 65% afhankelijk zijn van één land voor de invoer van strategische grondstoffen. Ook moet minstens 25% van het jaarlijkse verbruik van grondstoffen in de EU gerecycled zijn, zodat er meer grondstoffen hergebruikt worden.

Grote ondernemingen die te weinig gebruik maken van strategische grondstoffen (zoals hernieuwbare energie) moeten dankzij deze Verordening kritieke grondstoffen een risicobeoordeling van hun toeleveringsketen maken. Daarin staat de herkomst van materialen en hoe kwetsbaar de levering hiervan mogelijk is.

In mei 2024 werd de Verordening nettonulindustrie (Net-Zero Industrie Act, NZIA) aangenomen door de Europese Commissie. Hiermee wil de Commissie dat het voor bedrijven gemakkelijker is om te investeren in nettonulproductieprojecten binnen de EU. Het moet de duurzame industrie in de EU vergroten en de concurrentiepositie van de EU versterken, onder andere door het ontwikkelen van alternatieven voor kritieke grond- en brandstoffen te vergemakkelijken.

In dit dossier vindt u nieuws en achtergrond met betrekking tot de ontwikkelingen rondom energieopslag, evenals beleidsstukken, publicaties, video’s, vraag & antwoord en tools over dit onderwerp.