Vragen en antwoorden over de Verordening kritieke grondstoffen

Wat zijn de belangrijkste doelstellingen van de verordening kritieke grondstoffen?

De Europese verordening kritieke grondstoffen heeft tot doel de veilige en duurzame voorziening van kritieke grondstoffen in de EU te waarborgen. De verordening heeft tot doel alle stadia van de Europese waardeketen voor kritieke grondstoffen te versterken, de invoer van de EU te diversifiëren om strategische afhankelijkheden te verminderen, de capaciteit van de EU te verbeteren om de risico's op verstoringen van de voorziening van kritieke grondstoffen te monitoren en te beperken, en de circulariteit en duurzaamheid te verbeteren.

Kritieke grondstoffen zijn onmisbaar voor de economie van de EU en een breed scala aan noodzakelijke technologieën voor strategische sectoren zoals schone technologie, digitale technologie, lucht- en ruimtevaart en defensie. De verordening kritieke grondstoffen schept de voorwaarden om de toegang van de EU tot een veilige en duurzame aanvoer van kritieke grondstoffen te waarborgen, zodat Europa zijn klimaat- en digitale doelstellingen voor 2030 kan halen en tegelijkertijd zijn behoeften op het gebied van concurrentievermogen en economische veiligheid kan behouden.

Wat bevat de verordening kritieke grondstoffen?

De Europese verordening kritieke grondstoffen bouwt voort op vier belangrijke pijlers:

Ten eerste worden in de wet prioriteiten en duidelijke doelstellingen vastgesteld met betrekking tot het versterken van de toeleveringsketens van kritieke grondstoffen in de EU. Met name zijn voor het eerst een lijst van kritieke grondstoffen en een lijst van strategische grondstoffen gecodificeerd in wetgeving. De wet bevat benchmarks om de capaciteit voor winning, verwerking en recycling van kritieke grondstoffen in de EU te verbeteren en de diversificatie-inspanningen te sturen.

De wet stelt benchmarks vast voor de binnenlandse capaciteit in de toeleveringsketen van strategische grondstoffen en voor de diversificatie van het aanbod in de EU:

• De winningscapaciteit van de EU bedraagt ten minste 10 % van het jaarlijkse verbruik van strategische grondstoffen in de EU;

• EU-verwerkingscapaciteit van ten minste 40 % van het jaarlijkse verbruik van strategische grondstoffen in de EU;

• EU-recyclingcapaciteit van ten minste 25 % van het jaarlijkse verbruik van strategische grondstoffen in de EU; en

• Niet meer dan 65 % van het jaarlijkse verbruik van elke strategische grondstof in de Unie afhankelijk is van één derde land voor elk relevant stadium van de waardeketen.

Om die benchmarks te bereiken, worden in de verordening maatregelen vastgesteld om de productiecapaciteit voor Europese kritieke grondstoffen in de hele waardeketen te versterken, zoals bijvoorbeeld een nieuw kader voor de selectie en uitvoering van strategische projecten, die kunnen profiteren van gestroomlijnde vergunningverlening en van randvoorwaarden voor toegang tot financiering. Het bevat ook nationale eisen voor de ontwikkeling van exploratieprogramma's in Europa. Daarnaast moeten de lidstaten alle projecten inzake kritieke grondstoffen voorzien van een centraal contactpunt voor alle relevante vergunningen. Strategische projecten kunnen zich ook ontwikkelen in derde landen, in het wederzijds voordeel van de EU en onze partners.

Ten tweede bevat de verordening maatregelen om de circulariteit en het efficiënte gebruik van kritieke grondstoffen te verbeteren door waardeketens voor gerecycleerde kritieke grondstoffen te stimuleren. Bijvoorbeeld door exploitanten en lidstaten te verplichten de terugwinning van kritieke grondstoffen uit producten en afval die kritieke grondstoffen bevatten op de EU-markt te verbeteren. Daarnaast zullen inspanningen worden geleverd om technologische vooruitgang en een efficiënt gebruik van hulpbronnen te stimuleren. 

Ten derde bevat de wet maatregelen om de paraatheid van de EU te verbeteren en de voorzieningsrisico's te beperken. Om de veerkracht van de toeleveringsketens te waarborgen, maakt de verordening de monitoring van toeleveringsketens van kritieke grondstoffen en de uitwisseling van informatie en toekomstige coördinatie van de voorraden strategische grondstoffen tussen de lidstaten mogelijk. Grote bedrijven zullen een risicobeoordeling van hun toeleveringsketens moeten uitvoeren.

Ten vierde wordt bij de verordening een Europese raad voor kritieke grondstoffen opgericht, bestaande uit EU-landen en de Commissie, die advies moet geven over de uitvoering van de in de verordening vastgestelde maatregelen en deze moet coördineren en de strategische partnerschappen van de EU met derde landen moet bespreken.

Wat is het verschil tussen kritieke en strategische grondstoffen?

Kritieke grondstoffen zijn materialen die als belangrijk voor de hele Europese economie worden beschouwd en een hoog risico op verstoring van de voorziening lopen. De wet bevat een lijst van kritieke grondstoffen en codificeert de methodologie voor kritieke grondstoffen die wordt gebruikt voor de beoordeling in wetgeving, die zal worden gebruikt om de lijst van kritieke grondstoffen periodiek bij te werken. 

Daarnaast bevat de wet ook een lijst van strategische grondstoffen, dat wil zeggen grondstoffen die worden gebruikt in strategische sectoren zoals hernieuwbare energie, digitale technologieën, lucht- en ruimtevaarttechnologieën en waarvoor de verwachte groei van de vraag in vergelijking met de huidige aanbodniveaus, in combinatie met de moeilijkheden om de productie op te schalen, in de nabije toekomst voorzieningsrisico's met zich mee zal brengen. Beide lijsten zullen ten minste om de 3 jaar worden herzien.

De wet bevat maatregelen, waaronder maatregelen inzake monitoring, circulariteit en duurzaamheid, die van toepassing zijn op alle kritieke grondstoffen. Andere maatregelen zijn specifiek gericht op strategische grondstoffen, met name via acties die gericht zijn op het vergroten van de binnenlandse capaciteit, diversificatie en risicoparaatheid. Daarnaast zijn maatregelen in verband met strategische voorraden en gezamenlijke aankopen specifiek van toepassing op de strategische grondstoffen.

Wat is de rol van de raad kritieke grondstoffen?

Er wordt een Europese raad voor kritieke grondstoffen opgericht om de Commissie te adviseren en de EU-brede coördinatie en uitvoering van acties op het gebied van exploratie, monitoring, strategische voorraden en strategische projecten met derde landen te vergemakkelijken, en om advies te verstrekken voor de toegang van strategische projecten tot financiering. De Commissie neemt het voorzitterschap waar. Het bestaat uit de lidstaten en de Commissie en heeft vertegenwoordigers van het Europees Parlement als waarnemers. Zij onderhoudt regelmatig contact met relevante belanghebbenden om haar taken naar behoren uit te voeren.

De eerste vergadering van de raad kritieke grondstoffen vindt plaats vandaag, op 23 mei 2024. Tijdens de vergadering zal de raad kritieke grondstoffen de organisatie ervan, het proces voor de selectie van strategische projecten en de toekomstige financiering ervan bespreken, alsook de strategische partnerschappen, monitoring en het aanleggen van voorraden kritieke grondstoffen. De raad zal ook het toekomstige werkplan voor het jaar waarin zijn reglement van orde is vastgesteld, bespreken.

Hoe gaat de Commissie strategische projecten selecteren?

Projecten die bijdragen tot de opbouw van strategische grondstoffencapaciteiten in alle stadia van de waardeketen, zowel binnen als buiten de EU, kunnen de status van „strategisch project” aanvragen. De projecten worden geselecteerd op basis van hun bijdrage aan de voorzieningszekerheid van strategische grondstoffen, de technische haalbaarheid, het vermogen om strategische grondstoffen te vervangen, duurzaamheid en sociale normen. Projecten in de EU moeten een Europese dimensie hebben en projecten in derde landen moeten een lokale toegevoegde waarde bieden. Het toepassingsgebied omvat projecten die de productie van materialen ter vervanging van strategische grondstoffen mogelijk maken.

Strategische projecten in de EU zullen baat hebben bij gestroomlijnde vergunningen om de administratieve procedures te versnellen. De lidstaten moeten voor de gehele procedure duidelijke termijnen in acht nemen, de relevante milieubeoordelingen via één procedure coördineren en, in voorkomend geval, urgentieprocedures toepassen indien een gerechtelijke procedure wordt ingeleid.

Voor strategische projecten buiten de EU blijven hoge milieu- en sociale omstandigheden gelden en moet lokale toegevoegde waarde worden geboden aan derde landen die opkomende markten of ontwikkelingslanden zijn. De Commissie, bijgestaan door de raad kritieke grondstoffen, ondersteunt de uitvoering van de projecten en streeft ernaar synergieën tot stand te brengen met bestaande internationale initiatieven, zoals de Global Gateway-strategie.

Vandaag, tijdens de eerste vergadering van de raad kritieke grondstoffen, lanceert de Commissie de eerste oproep tot het indienen van strategische projecten. De eerste afsluitdatum is 22 augustus 2024, 12: 00 uur (MET).  De beoordeling en selectie van strategische projecten wordt uitgevoerd door de Commissie, met de steun en het advies van de raad kritieke grondstoffen.

Hoe worden de administratieve procedures voor strategische projecten vereenvoudigd?

De lidstaten zullen in hun administratieve processen prioriteit moeten geven aan strategische projecten. De wet stelt ook duidelijke termijnen vast voor besluiten over vergunningsaanvragen in verband met strategische projecten, d.w.z. voor strategische projecten mag de totale duur van het vergunningverleningsproces niet langer zijn dan 27 maanden voor winningsprojecten of 15 maanden voor verwerkings- en recyclingprojecten.

Om bedrijven te helpen, moeten de lidstaten ook centrale contactpunten aanwijzen voor projecten op het gebied van kritieke grondstoffen. Het centrale contactpunt zal projectontwikkelaars adviseren over administratieve kwesties en zal fungeren als enig contactpunt gedurende het hele vergunningverleningsproces.

Hoe worden strategische projecten gefinancierd?

De grotere voorspelbaarheid van het label voor strategische projecten moet de financiële risicobeperking ervan stimuleren door middel van particuliere financieringsinstrumenten. Daarnaast zijn er op EU-niveau verschillende financieringsinstrumenten beschikbaar die strategische projecten kunnen ondersteunen.

Het platform voor strategische technologieën voor Europa (STEP) biedt een structureel antwoord op de investeringsbehoeften van de industrie. Het toepassingsgebied omvat digitale technologieën, schone technologieën en biotechnologieën, alsook de kritieke grondstoffen die nodig zijn voor hun respectieve waardeketens. Strategische projecten in het kader van de verordening kritieke grondstoffen zijn expliciet opgenomen in het toepassingsgebied ervan, waardoor zij in aanmerking komen voor steun uit de fondsen van het cohesiebeleid (d.w.z. het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, het Cohesiefonds, het Europees Sociaal Fonds Plus, het Fonds voor een rechtvaardige transitie).

Strategische projecten kunnen ook worden ondersteund, mits zij aan de nodige criteria voldoen, in het kader van het innovatiefonds of het fonds voor herstel en veerkracht.

Daarnaast komen investeringen in de waardeketen van kritieke grondstoffen in aanmerking in het kader van InvestEU. Voor strategische projecten in het buitenland kunnen de Global Gateway en met name het Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling plus (EFDO +) worden gebruikt om deze te ondersteunen.

Voorts zal de Commissie programma's op het gebied van onderzoek en innovatie op het gebied van kritieke grondstoffen blijven ondersteunen, met name in het kader van het kaderprogramma Horizon Europa.

Voor veel van dergelijke projecten kan financiering nodig zijn die ook staatssteun omvat. Naast andere mogelijkheden in het kader van de gebruikelijke staatssteunregels is het toepassingsgebied van het tijdelijke crisis- en transitiekader voor staatssteun in dit verband relevant, aangezien het de lidstaten in staat stelt investeringen te ondersteunen voor de productie of recycling van kritieke grondstoffen die nodig zijn voor de productie van strategische apparatuur (namelijk batterijen, zonnepanelen, windturbines, warmtepompen, elektrolyse-installaties en koolstofafvang en -opslag), die van cruciaal belang zijn voor de transitie naar een klimaatneutrale economie.

Hoe waarborgt de verordening de duurzaamheid en circulariteit van grondstoffen?

De Commissie en de EU-landen moeten inspanningen leveren om technologische vooruitgang en hulpbronnenefficiëntie te stimuleren om de verwachte toename van het verbruik van kritieke grondstoffen in de Unie te matigen. 

De EU-landen zullen maatregelen nemen om de inzameling van afval dat rijk is aan kritieke grondstoffen te verbeteren en ervoor te zorgen dat dit afval wordt gerecycled tot secundaire kritieke grondstoffen.

Door haar geschiedenis van mijnbouw beschikt de EU over talrijke oude mijnbouwlocaties en residuen die kostbare kritieke grondstoffen kunnen bevatten, maar waarvan het potentieel tot dusver nog niet is geanalyseerd. De wet verplicht de huidige exploitanten om na te gaan of terugwinning van die locaties mogelijk is en informatie te verzamelen over het gehalte aan kritieke grondstoffen van het afval dat zij produceren en over het afval dat op hun locaties is opgeslagen. Voor gesloten en verlaten mijnen maakt de wet de lidstaten verantwoordelijk voor het verzamelen van deze gegevens — vanaf het toestaan van dossiers en gerichte bemonsteringscampagnes — en het publiceren ervan in een openbaar toegankelijke databank. Dit zal potentiële exploitanten in staat stellen potentiële locaties van belang te identificeren en dergelijke herstelprojecten samen met de overheid uit te voeren.

De wet bevat ook bepalingen om circulariteitseisen vast te stellen voor permanente magneten, technologieën die bekend zijn om zeldzame aardmetalen te bevatten en waarvoor de EU volledig afhankelijk is van derde landen. Momenteel wordt minder dan 1 % van de zeldzame aardmetalen die in de EU worden verbruikt, gerecycled. Permanente magneten zijn te vinden in een breed scala aan producten die van strategisch belang zijn voor de energie- en digitale transitie (bv. windturbines en elektrische voertuigen). De recyclebaarheid ervan is technisch haalbaar, maar blijft zeer beperkt. Om de recyclebaarheid van permanente magneten te waarborgen, vergemakkelijkt de wet het werk van recyclinginrichtingen door informatievereisten vast te stellen over het type en de samenstelling van permanente magneten in een vastgestelde lijst van producten en over het gehalte aan gerecycled materiaal van bepaalde kritieke grondstoffen in nieuwe magneten.

De verordening machtigt de Commissie om informatievereisten vast te stellen voor de milieuvoetafdruk van kritieke grondstoffen, met inachtneming van verschillende waarborgen. Dit zal bijdragen tot een grotere circulariteit en duurzaamheid van kritieke grondstoffen die in de EU in de handel worden gebracht, zodat klanten weloverwogen keuzes kunnen maken over producten die kritieke grondstoffen bevatten.

Circulariteit moet eerder beginnen dan wanneer een product afval wordt. Daarom richt de Commissie zich bij haar werkzaamheden inzake productspecifieke eisen inzake ecologisch ontwerp ook op de recyclebaarheid van kritieke grondstoffen en de vervanging daarvan. Het zal ook tot 200 miljoen EUR mobiliseren voor de uitrol van tien extra hubs voor circulariteit om de terugwinning en recycling van grondstoffen in de hele Unie aanzienlijk te verbeteren.

Wat voorziet de wet om tekorten aan strategische grondstoffen te voorkomen?

De wet biedt een alomvattend kader om de lidstaten en bedrijven beter in staat te stellen het hoofd te bieden aan verstoringen van de voorziening. Ten eerste zal de Commissie, met steun van de raad kritieke grondstoffen, de monitoring van risico's in verband met kritieke grondstoffen coördineren, die openbaar toegankelijk zal zijn. De Commissie zal, op advies van de raad kritieke grondstoffen, stresstests coördineren in de toeleveringsketens van strategische grondstoffen om de daadwerkelijke blootstelling aan voorzieningsrisico's te beoordelen.

Ten tweede stelt de wet de Commissie in staat informatie te verzamelen over de strategische voorraden van de lidstaten in de hele EU en deze vervolgens te coördineren om de Unie vóór een crisis beter uit te rusten. Om bedrijven ertoe aan te zetten passende strategieën voor de beperking van leveringsrisico's te ontwikkelen en hun veerkracht te versterken, verplicht de wet grote ondernemingen die strategische technologieën met strategische grondstoffen vervaardigen bovendien om de drie jaar een risicobeoordeling van hun toeleveringsketens uit te voeren. Tot slot zal de Commissie ook een mechanisme opzetten om de gezamenlijke aankoop van strategische grondstoffen voor geïnteresseerde Europese ondernemingen te vergemakkelijken.

Zal de wet de oprichting van strategische partnerschappen vergemakkelijken?

Strategische partnerschappen met derde landen helpen de bronnen van grondstoffenvoorziening te diversifiëren door de waardeketens van grondstoffen van de EU verder te integreren met die van derde landen die rijk zijn aan grondstoffen.

De wet stelt de voorwaarden vast voor de oprichting en uitvoering van toekomstige strategische partnerschappen. Om een samenhangend kader voor de sluiting van toekomstige partnerschappen te ontwikkelen en te waarborgen, zullen de lidstaten en de Commissie, als onderdeel van hun interactie in de raad kritieke grondstoffen, onder meer bespreken en zorgen voor coördinatie over, onder meer, of bestaande partnerschappen de beoogde doelstellingen verwezenlijken, de prioritering van derde landen voor nieuwe partnerschappen, de inhoud van dergelijke partnerschappen en de samenhang en potentiële synergieën tussen de bilaterale samenwerking van de lidstaten met relevante derde landen.

Het doel is te streven naar wederzijds voordelige partnerschappen met opkomende markten en ontwikkelingslanden, in overeenstemming met de Global Gateway-strategie van de EU, die bijdragen tot de diversificatie van de toeleveringsketen van grondstoffen en toegevoegde waarde in de partnerlanden.

Tot dusver heeft de EU partnerschappen gesloten met Argentinië, Canada, Chili, de Democratische Republiek Congo, Groenland, Kazachstan, Namibië, Noorwegen, Rwanda, Oekraïne, Oezbekistan en Zambia. 

Bron: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/qanda_24_2749