Wat is er nodig om Nederland weerbaar te maken tegen klimaatverandering? Hoe wegen we daarbij belangen tegen elkaar af, bijvoorbeeld van verschillende sectoren, maar ook van huidige en toekomstige generaties? Welke keuzes moeten we daarbij nu al maken en wat zijn de obstakels? Deze vragen stonden centraal tijdens het 15de Nationaal Deltacongres op 14 november.
Zo’n 1100 professionals van overheden, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en bedrijven kwamen bij elkaar op een waterrijke plek: de Kunstlinie in Almere. De discussie stond meteen op scherp: 'Er liggen onafwendbare keuzes op tafel', zei deltacommissaris Co Verdaas. 'We moeten open zijn over de belangen. Het goede nieuws is dat niemand meer wegkijkt.'
Dagvoorzitter Anouschka Laheij merkte op dat Flevoland een passende plek is voor dit 15de Deltacongres: 'Een plek waar al het water is gemanaged en waar we leven op de zeebodem. Maar van het managen en beheersen van het water gaan we steeds meer naar verbinden en leven met het water.' Ze borduurde daarmee voort op het optreden waarmee spoken-word artist MYSTIC het congres had geopend: 'Almere, mijn stad, mijn hart, mijn land / Was eerst water, wat blauwe lucht en zand.'
Barry Madlener, minister van Infrastructuur en Waterstaat, prees de brede vertegenwoordiging vanuit de overheid, wetenschap en het bedrijfsleven. Tegelijkertijd onderstreepte hij de verschillende belangen die spelen en soms botsen: 'Woningbouw, landbouw, ruimte voor de rivier... de grootste uitdaging is harmonieus met elkaar de goede keuzes maken.' Dat is een hele opgave, aldus de minister, maar hij sprak er positief over: 'We zijn een polderland op de goede manier. We praten, krijgen zicht op elkaars belangen en komen er dan samen uit.'
Dat was ook de strekking van de toespraak van deltacommissaris Co Verdaas: 'Als je in teamverband werkt en elkaar goed begrijpt, dan kun je heel veel mooie dingen maken.' Hij blikte terug op zijn eerste jaar als deltacommissaris en keek vooruit naar de toekomst. 'We zijn nu de meest veilige delta ter wereld, maar de opgaven nemen fors toe en stapelen zich op.'
De weg vooruit is een open discussie, waarbij partijen eerlijk zijn over hun belangen, benadrukte hij. Verdaas: 'We moeten toe naar een ander narratief: we moeten mensen uitnodigen om een bijdrage te leveren aan een toekomstbestendige delta. We hebben tenslotte allemaal dezelfde missie: een klimaatvitaal Nederland dichterbij halen.'
Mare de Wit, toekomst-ambassadeur en adviseur bij Rijkswaterstaat, ging in gesprek met Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen. 'Onze generatie doet dingen vanuit de beste bedoelingen', zei Van der Sande. 'Maar hoe weten we dat we nú het beste doen voor de toekomst?' De Wit: 'Het lastige is: dat kun je niet meten, en we verbinden er ook geen tijdlijnen aan. Wil je het goed doen voor over 50 jaar, 100 jaar, of 300 jaar?'
Eigenlijk zijn we allemaal ambassadeurs van de toekomst, stelde De Wit. Van der Sande: 'De kunst is je nu al voor te stellen welk rapportcijfer je kleinkinderen je zouden geven.' Het is een kwestie van een stapje achteruit doen en je afvragen wat je achterlaat, aldus De Wit. Ze zou graag zien dat meer organisaties hun eigen ambassadeur van de toekomst aanstellen. 'Ga aan de slag met die toekomst, zet het op papier.'
Een jaarlijkse traditie op het Deltacongres is de uitreiking van het ‘Zonnetje’, de prijs voor een innovatief en inspirerend project van het Deltaprogramma. Dit jaar waren drie initiatieven genomineerd waarin de water- en de ruimtelijke opgave zodanig samenkomen dat dit een voorbeeld kan zijn voor anderen. De 3 genomineerden waren de Klimaatboeren(verwijst naar een andere website), VPDelta+(verwijst naar een andere website) en Elke druppel de grond in(verwijst naar een andere website). Anders dan in voorgaande jaren gebeurde het stemmen dit keer ter plaatse, in de plenaire zaal en online. De winnaar van 2024 was 'Elke druppel de grond in', een programma van Waterschap Rijn en IJssel dat regenwater in de Achterhoek zo lang mogelijk in de bodem wil vasthouden.
Tijdens het Deltacongres ging de nieuwe Deltafilm in première, over de wateropgaven van de provincie Flevoland en het IJsselmeer. Flevoland kampt onder meer met bodemdaling, slechte waterkwaliteit en watertekorten. Bij het ontwerp van de nieuwe wijk Almere Pampus wordt daarom nu al een toekomstbestendig watersysteem ingebouwd. Rond het IJsselmeer, dat een derde van Nederland van zoetwater voorziet, wordt de versterking van de IJsselmeerdijk gecombineerd met maatregelen voor natuur en recreatie. 'Als we het goed doen, dan kunnen we veel functies combineren: waterveiligheid, waterkwaliteit, toerisme en ecologie – en ook nog goedkoper', aldus Teun Wendt van waterschap Zuiderzeeland.
Cathy Berx, gouverneur van de Vlaamse provincie Antwerpen, vertelde over problemen met wateroverlast en droogte in België in de afgelopen vijf jaar. 'Elk beleid zou moeten beginnen met een goed beeld van waterbalans', zei ze, 'en dus met een objectivering van de situatie.' Berx schetste de maatregelen die Vlaanderen neemt om te besparen op het gebruik van water, zoals hogere tarieven voor grootgebruikers van leidingwater, de verplichting om hemelwater op de vangen, en permanente verboden op wateronttrekking in en rond natuurgebieden. Maatregelen die pijn doen, maar wellicht ook interessant zijn voor Nederland. Ze pleitte daarnaast voor meer samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland.
De middag stond in het teken van diverse deelsessies en workshops, onder meer over keuzes voor de zoetwaterstrategie, water en ruimte verbinden, ‘Nederland AAA-klimaatbestendig, ook over 100 jaar’ en het hernieuwde programma Ruimte voor de Rivier. Tijdens de afsluitende borrel konden de deelnemers hun discussies informeel voortzetten.
