In april was het zover: de schop ging in de grond voor Porthos. Dankzij dit ambitieuze project voor CO2-opslag is er straks minder CO2-uitstoot in de Rotterdamse haven. En dat is goed nieuws voor de energietransitie. Hoe gaat die CO2-opslag precies en wat gebeurt er nog meer op het gebied van CO2-opslag in Nederland? Zeven vragen en antwoorden.
CCS staat voor Carbon Capture and Storage, het afvangen en opslaan van CO2-uitstoot. De afgevangen CO2 kan in de ondergrond worden opgeslagen, bijvoorbeeld in lege gasvelden diep onder de Noordzee. De klimaatdoelen zijn helder: in de energietransitie werken we toe naar een energiemix zonder uitstoot van CO2. Het afvangen en opslaan van CO2 is een oplossing waarmee we snel impact hebben: aanmerkelijk minder CO2-uitstoot binnen tien jaar. Het is ook een noodzakelijk oplossing, want het is dé manier waarop moeilijk te verduurzamen industrieën direct veel minder CO2 kunnen uitstoten. Denk aan raffinaderijen of chemiebedrijven.
Bovendien is het een van de meest betaalbare manieren om de CO2-uitstoot te verlagen waardoor we onze industrie een gezonde basis voor de lange termijn geven. Daarmee stimuleren we werkgelegenheid en economie.
Wereldwijd zijn er al verschillende plekken waar CO2 op veilige wijze wordt afgevangen en opgeslagen. Zo wordt in Noorwegen op twee plaatsen CCS ingezet om CO2 permanent op te slaan in lege aardgasvelden, net zoals dat het plan is in Nederland. Ook in Canada en de Verenigde Staten bestaan vergelijkbare CCS-projecten.
Inderdaad. Er wordt nu nog geen CO2 opgeslagen, maar de voorbereidingen zijn al wel in volle gang. De eerste concrete stap was afgelopen april: voor het CO2-transport en -opslagproject Porthos startten de eerste aanlegwerkzaamheden. En meteen spectaculair: met een boring onder de zeewering op de Maasvlakte. Vanuit het havengebied komt de CO2 straks bij het compressorstation op de Maasvlakte. Vanaf daar loopt dan een leiding naar het platform op zee, circa 20 km uit de kust.
De komende tijd wordt ook op andere plekken in de Rotterdamse haven gewerkt aan de CO2-leiding. Dit ondergronds buizenstelsel gaat de afgevangen CO2 van de bedrijven naar het compressorstation leiden. Daarbij worden meerdere waterwegen, spoorlijnen en wegen in het havengebied gekruist. Porthos is een joint venture van EBN, Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam Porthos en zal naar verwachting in 2026 in bedrijf zijn.
Het doel is dat Porthos ongeveer 2,5 Mton (miljoen ton) per jaar zal opslaan gedurende 15 jaar, tot een totaal van ca. 37 Mton. Dat betekent dat de Rotterdamse havenindustrie straks ongeveer 10% minder CO2 zal uitstoten. En er kan nog meer CO2-uitstoot bespaard worden, want het nieuw te bouwen onshore compressorstation en transportsysteem zullen ook ruimte bieden aan andere, toekomstige CO2-opslagprojecten.
Naast Porthos is er een ander groot CO2-project in ontwikkeling: Aramis. Ook is er onderzoek naar mogelijkheden in de Deltaregio (Zeeland en Vlaanderen). Daarnaast onderzoeken Gasunie en Vopak de haalbaarheid van de bouw van een zelfstandige terminal voor ontvangst en levering van vloeibare CO2 op de Maasvlakte (project CO2next). Deze terminal wordt onder meer aangesloten op Aramis.
Ook is er de samenwerking in Delta Rhine Corridor. Hier is het voornemen om meerdere buisleidingen aan te leggen tussen Rotterdam en Duitsland. Niet alleen voor CO2-transport, maar ook voor onder meer waterstof. In april 2024 heeft Gasunie een Expression of Interest gelanceerd. Hiermee wil Gasunie bij potentiële klanten en shippers meer informatie inwinnen over hun interesse in het CO2-deel in het Nederlandse traject van de Delta Rhine Corridor. Een connectie tussen Rotterdam en Zeeland & Antwerpen is ook onderdeel van deze Expression of Interest. Deze wordt apart ontwikkeld onder de naam Delta Schelde CO2nnection.
De eerste stap in CCS is het afvangen van CO2 bij de industrie. Zo komt het niet in de atmosfeer. Het bedrijf dat CO2 uitstoot, is zelf verantwoordelijk voor de afvang ervan. Ze kunnen verschillende technieken gebruiken: pre-combustion, post-combustion en oxyfuel combustion. Bij pre-combustion vindt het afvangen van CO2 plaats tijdens het productieproces. Deze techniek wordt bijvoorbeeld ingezet bij de productie van waterstof met behulp van aardgas. Daarbij scheidt men CO2 door het te absorberen met actieve kool. Bij post-combustion vangt men de CO2 af uit de rookgassen na de verbranding van aardgas (of kolen of afval). Bij oxyfuel combustion wordt het rookgas verbrand met behulp van pure zuurstof. Na dit proces wordt het gas gefilterd en blijft CO2 over.
De afgevangen CO2 gaat vervolgens op transport naar een compressor. Dat kan rechtstreeks via pijpleidingen of per schip. Dat laatste gebeurt wanneer de afstand te ver is voor het leggen van pijpleidingen of het volume beperkt is. De compressor brengt de CO2 op druk waardoor een mengvorm ontstaat van vloeibaar en gasvorming CO2. Zo is het gas beter te transporteren via pijpleidingen naar permanente opslaglocaties.
De afgevangen CO2 zal in het Nederlandse deel van de Noordzee worden opgeslagen. Dit gebeurt in diepe steenlagen die op 3 tot 4 km onder de zeebodem liggen. In deze lagen zat eerder aardgas; veilig opgesloten gedurende miljoenen jaren. Na de winning van het aardgas uit deze velden is er ruimte ontstaan voor de opslag van CO2. Nadat CO2 via leidingen onder grond is gebracht, worden de velden afgesloten zodat de CO2 niet meer kan ontsnappen.
Voor het opslaan van CO2 onder de Noordzee is een opslagvergunning vereist. Deze wordt afgegeven door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De controle en handhaving zal gebeuren door de onafhankelijke toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).
Naast de inzet op schone energie met waterstof, warmte en groen gas, helpt Gasunie de industrie te verduurzamen door mee te werken aan CO2-opslag. Onze kennis en expertise op het gebied van gasinfrastructuur zetten we dan ook graag in voor CO2-transport. Zo gaan we samen met onze partners aan de slag met transport en opslag van CO2 in lege gasvelden onder de bodem van de Noordzee en werken we aan de infrastructuur die hiervoor nodig is. We bieden onze klanten een betrouwbare, veilige en betaalbare infrastructuur.
