De denkgroep Regie op Ruimte adviseert het kabinet om in de landbouw- en voedselsector verplicht bijmengen te onderzoeken als optie om boeren te belonen voor hun inspanningen op het gebied van klimaat, water, biodiversiteit en stikstof. Het voorstel houdt in dat de voedselindustrie en supermarkten worden verplicht een bepaald percentage van hun grondstof of producten tegen meerprijs in te kopen bij boeren die aan hoge eisen voor bijvoorbeeld klimaat, water, biodiversiteit en stikstof voldoen. Eisen die overeenkomen met de doelen die hiervoor in 2030 of 2035 gelden en komend half jaar in het Nationaal Programma Landelijk Gebied worden vastgesteld. Door deze maatregel worden de boeren die hun bedrijf versneld aan die eisen aanpassen betaald voor hun duurzame landbouwproducten. Daarmee wordt de omslag naar een duurzame en toekomstbestendige landbouw versneld. Het voorstel lijkt op de praktijk in de markt voor benzine waar al jaren een verplichting tot bijmenging van bio ethanol geldt.
Het voorstel is onderdeel van een rapport dat erg nauw met de Transitiecoalitie Voedsel verbonden denkgroep Regie op Ruimte deze zomer heeft gepubliceerd onder de titel Toekomst zoekt Boer https://transitiecoalitievoedsel.nl/toekomstzoektboer/. In dat rapport bepleit de denkgroep dat de overheid de markt voor duurzaam en gezond voedsel moet stimuleren en corrigeren omdat de markt uit zichzelf onvoldoende en te traag betaalt voor duurzaam en gezond voedsel.
Krijn Poppe, lid van de denkgroep: “Met het voorstel tot verplichte bijmenging geven wij een impuls aan de discussie over het verdienmodel voor duurzame boeren. De overheid heeft een fors budget uitgetrokken voor de landbouwtransitie, maar het regeerakkoord van Rutte IV spreekt ook over een niet-vrijblijvende bijdrage van de ketenpartijen. Door de levensmiddelenindustrie en supermarkten te verplichten een deel van hun producten tegen meerprijs in te kopen van boeren die bereid zijn aan de zware toekomstige eisen te voldoen, kan de verduurzaming van de sector worden versneld. Nu komt de rekening steeds bij de boer terecht. Het is belangrijk dat industrie en supermarkten worden geprikkeld om duurzame markten aan te boren. Hetzij door in hun keurmerken nu al met deze overheidseisen-op-termijn rekening te houden dan wel door de duurzame producten bij te mengen bij de gangbare stroom. Wij denken dat een betaling uit de markt op boeren stimulerender werkt dan alleen overheidseisen zonder verplichtingen voor industrie en retail. Wij verwachten dat de markt hierdoor versneld overschakelt op de eisen van de toekomst.”
De denkgroep Regie op Ruimte is zich ervan bewust dat het voorstel diverse vragen oproept. Praktische vragen zoals: welk percentage moet worden bijgemengd en hoe wil je dat laten oplopen? Hoe stel je een voor de boer lonende prijs vast en wat is precies het effect op de consumentenprijs? Maar ook andere vragen, zoals de vraag wat het effect is op bestaande keurmerken voor consumenten zoals biologisch en ‘on the way to planet proof’. En: hoe voorkom je dat supermarkten en de industrie door deze maatregel hun producten meer buiten Nederland gaan inkopen? Zou deze maatregel daardoor alleen op EU niveau ingevoerd kunnen worden? Voorts: wat is de bereidheid van buitenlandse klanten om te betalen voor het duurzamere Nederlandse product en gaat de hogere prijs voor duurzamere boeren ten koste van de prijs voor producten van minder duurzame boeren (en is dat dan erg)?
Over een aantal van deze vragen is in de denkgroep zeker al nagedacht. Andere vragen behoeven nader onderzoek. Daarvoor ontbreken bij Regie op Ruimte en de Transitiecoalitie Voedsel de middelen. Daarom roepen we de overheid op om dit voorstel zo snel mogelijk nader te onderzoeken en verder uit te werken. Vanzelfsprekend stellen Regie op Ruimte en de Transitiecoalitie Voedsel hun kennis en ervaring hiervoor graag ter beschikking.
Omdat het verdienvermogen van de boer die wil verduurzamen één van de grote thema’s van dit moment is verzoeken wij de overheid dit onderwerp met spoed op te pakken.
De denkgroep Regie op Ruimte bestaat uit de volgende personen:
Alex Datema, Cees Veerman, Frans Keurentjes, Jan Willem Erisman, Jos Verstraten, Krijn Poppe en Willem Lageweg
