Het Limburgse chemiepark Chemelot wil het eerste volledig klimaatneutrale en circulaire industriecluster van Europa worden, uiterlijk in 2050. De routekaart om dit te bereiken werd 4 maart overhandigd aan minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat. Chemelot heeft al flinke stappen gemaakt met betrekking tot elektrificatie maar de hulp van netbeheerders en consistent overheidsbeleid is nodig om de ambities waar te kunnen maken.
Het Limburgse industriecluster Chemelot omvat 60 fabrieken en ruim 200 ondernemingen, waaronder grote productiebedrijven zoals kunstmestfabrikant OCI, kunststoffenfabrikant Sabic, en chemicaliën- en meststoffenfabrikant Borealis. Met elkaar kiezen de ondernemingen voor een gelijktijdige grondstoffen- energie- en watertransitie.
Samengevat komt het er op neer dat er straks volledig klimaatneutraal wordt geproduceerd en dat alle afvalstromen worden hergebruikt. Voor de plannen heeft Chemelot in totaal €2 miljard gereserveerd. Directeur Wouter Vermijs van USG, het gas- water- en lichtbedrijf van Chemelot geeft aan dat ‘niets doen’ en dus veroordeeld blijven tot fossiel, het einde zou betekenen voor Chemelot en chemie. “Op termijn is fossiel niet meer winstgevend. In Europa betalen we het drievoudige voor energie als de Verenigde Staten en twee keer zoveel als in Azië.”
Elektrificatie betekent het vervangen van fossiele energiebronnen door (groene) stroom. Voor de industrie betekent dit dat veel processen, die nu nog aangedreven worden door kolen of gas, in de toekomst aangedreven worden door elektriciteit. De impact is met name groot voor de zogenoemde kraakfornuizen uit de chemische industrie. Deze zetten nafta, een olieproduct, om in allerlei chemische bouwstenen die de industrie op dagelijkse basis produceert, zoals plastics. In Nederland zijn er op dit moment drie bedrijven die dit soort fornuizen opereren. Zij kunnen een CO2-reductie van meerdere megatonnen realiseren met een overstap op elektriciteit. Vervanging van gasgestookte kraakfornuizen voor elektrische varianten dringt die uitstoot direct terug.
Op innovatiecampus Brightlands Chemelot is al veel ervaring opgedaan met elektrische kraakprocessen. Sinds 2022 wordt er samengewerkt met het Finse bedrijf Coolbrook die er dat jaar een grootschalige proeffabriek opende voor het elektrisch kraken van nafta. Decarbonisatie-expert Coolbrook stelt processen tot 1700 °C te kunnen elektrificeren en koolstofvrij te maken, waar andere elektrische technologie niet kan komen. De bedoeling is dat de commerciële productie in 2025 van start gaat.
Elektrificatie zal tot aan 2035 de dominante verduurzamingsroute zijn voor Chemelot, vooral ook vanwege de aanvankelijk beperkte beschikbaarheid – en dus hoge prijs – van groene waterstof. Daarna zal waterstof een grotere rol gaan spelen.
Op dit moment is twee derde van de elektriciteit die de industriecluster verbruikt groen. Tegelijkertijd ligt er nog een flinke uitdaging, vooral omdat het verbruik tot wel vier keer zo groot zal worden.
Een groter probleem is dat de capaciteit op het hoogspanningsnet al vanaf ongeveer 2027 gaat knellen in vrijwel elk scenario, stelt Vermijs. Om de groei in elektriciteitsgebruik
mogelijk te maken, moet de aanvoercapaciteit van elektriciteit naar Chemelot vergroot worden. Uitbreiding is afhankelijk van de realisatie van een 380 kV-verbinding tussen de TenneT-stations Maasbracht en Graetheide. Die verzwaring staat gepland voor de periode 2030-2032, maar USG heeft al eerder aan TenneT laten weten dat deze verbinding meer prioriteit behoeft, met realisatie in uiterlijk 2028.
Een eventuele verdere stijging van de netwerkkosten is daar nog niet in meegenomen. “Er is in de EU geen gelijk speelveld”, zegt de USG-directeur, verwijzend naar het wegvallen van de indirecte kostencompensatie (IKC) en de volumecorrectieregeling. “Dat is voor Chemelot een nadeel van €60 miljoen ten opzichte van concurrenten in België die het wel krijgen.”
Minister Adriaansens prees de plannen en doorrekeningen die Chemelot heeft gemaakt, die het ook voor de overheid makkelijker maken beleid op te stellen, en zegde toe zeker verder te willen praten.
