De Nederlandse overheid heeft ambitieuze doelen neergezet op het gebied van circulariteit, maar uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat het grondstoffengebruik eerder toe- dan afneemt. Om dit tegen te gaan moeten we op zoek naar een betere manier om met onze wet- en regelgeving aan de slag te gaan: de transitie versnellen in plaats van vertragen. Dit is precies wat projectleider Arjan Hassing met CircuLaw voor elkaar wil krijgen: ‘De circulaire transitie schiet niet op, maar is ontzettend belangrijk om onze klimaatdoelstellingen te halen’. Binnen zijn functie als circulair innovatiestrateeg van het innovatieteam van de gemeente Amsterdam en projectleider van CircuLaw, loopt Hassing tegen problemen in de circulaire transitie aan.
Toen Hassing met collega’s het circulaire beleid voor de gemeente Amsterdam aan het ontwikkelen was, viel hem iets op. Hij merkte dat binnen zowel zijn eigen gemeente als bij anderen er aannames bestonden over een gebrek aan sturingsinstrumenten. ‘Er heerste het gevoel dat er weinig bevoegdheden en regelgeving waren waar provincies en gemeenten gebruik van konden maken. Wanneer we dan vroegen, hoe weet je dat dan? Heb je het echt onderzocht? Dan was het antwoord vaak: Nee, maar ik werk al drie jaar binnen het onderwerp dus ik zou het wel geweten hebben als er wat was.’ Dit gebrek aan kennis is verklaarbaar wanneer je kijkt naar alle verschillende dossiers waar ambtenaren mee bezig zijn en het tempo waarmee wet- en regelgeving verandert. CircuLaw heeft als doel: ‘Meer en beter gebruik van bestaande wetgeving. We willen laten zien dat er veel meer instrumenten zijn dan mensen in eerste instantie denken en deze aan te bieden op ons platform. Daarnaast willen we ook helpen met het toepassen van deze instrumenten’.
Om aan decentrale overheden te laten zien hoe bestaande juridische instrumenten de circulaire transitie kan versnellen, heeft CircuLaw een kennisplatform opgericht. Op dit platform zijn verschillende thema’s binnen circulariteit uitgewerkt. Zo zijn op het moment de thema’s houtbouw, circulaire windturbines en de circulaire matrasketen terug te vinden, en dit is pas het begin. Binnen elk thema zijn de beschikbare instrumenten uitgezocht. ‘Wat echt een belangrijke boodschap van ons is, is dat als je naar een hele keten kijkt, zoals houtbouw, dat je samen weet wie welke knoppen heeft om aan te draaien en dat ook in harmonie doet’. Als we kijken naar de 31 instrumenten voor houtbouw op het platform, is dan ook te zien welk instrument voor welke overheid relevant is. ‘Zo gaat de provincie over het natuurbeleid en het opvoeren van de houtproductie. Terwijl de gemeente mogelijkheden heeft om eisen te stellen aan de bouw. Verder kan het rijk bijvoorbeeld een lagere btw of een andere belastingmaatregel toe passen op biobased materialen’. Tot slot is per instrument ook aangegeven hoe groot de invloed is en hoe juridisch haalbaar het is.
Dat dit een vernieuwende manier van het behandelen van wetgeving is, bleek ook uit reactie van universiteiten waar CircuLaw contact mee zocht. Toen Hassing bij hoogleraren aanklopte voor hulp gaven die aan graag te helpen: ‘Ze wilden ook graag op langere termijn bij het project betrokken te blijven. Ze vonden het vanuit het oogpunt van innovatie echt interessant. Wetgeving inzetten om de transitie te versnellen is eigenlijk niet de bedoeling van wetgeving, maar het biedt wel kansen, ook voor het onderwijs’. Ondertussen werkt- en denkt een flink aantal hoogleraren vanuit verschillende universiteiten mee aan de ontwikkeling van het platform. Naast universiteiten zijn er ondertussen ook andere kennisinstituten en overheden bij betrokken. De rijksoverheid heeft vanuit het Innovatiebudget Digitale Overheid 2023 bijgedragen aan het initiatief. Met deze subsidie wil Hassing een aantal nieuwe functionaliteiten aan CircuLaw toevoegen.
‘Er zit heel veel in de pijplijn,’ opent Hassing wanneer we het over de ontwikkelingen van CircuLaw hebben. ‘Op korte termijn zal het kennisplatform gevuld worden met veel nieuwe thema’s. Er is afgelopen tijd hard gewerkt om de huidige thema´s te testen en voor de nieuwe thema´s wetsanalyses uit te voeren.’ Het is het doel om alle productgroepen uit de vier verschillende transitieagenda´s en voedsel uit het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) volgend jaar beschikbaar te hebben op het platform. Daarnaast wil Hassing de verkregen subsidie onder andere inzetten voor Europese wet- en regelgeving: ‘Vanuit Brussel komt ontzettend veel op ons af de komende jaren. Er gaat heel veel veranderen. Vanuit duurzaamheid bezien verwacht ik in positieve zin, hiervoor heb ik goede hoop. Delen van deze wetgeving zal zijn plek vinden in landelijke wetgeving, wat in sommige gevallen gaat leiden tot meer bevoegdheden voor decentrale overheden. Wij willen zo goed mogelijk in kaart brengen hoe dat zich gaat manifesteren en wanneer, zodat decentrale overheden zich daar ook op kunnen voorbereiden.’
Naast kennis toegankelijk maken voor beleidsmedewerkers ziet Hassing nog een extra waarde van CircuLaw voor de centrale overheid: ‘Door de huidige wet- en regelgeving in kaart te brengen en toegankelijker te maken voor de mensen die ermee aan de slag moeten, wordt ook duidelijk waar nog ruimte is voor verbetering. Op deze manier ontstaat er een feedbackloop tussen de mensen die wetgeving maken en de mensen die er in de praktijk mee aan de slag moeten.’ Hassing doet ook een oproep aan het ministerie om de samenwerking op te zoeken en de feedbackloop tussen verschillende overheidslagen te versterken. ‘Mijn droom is dat we veel meer vanuit zo’n keten samen gaan werken en samen constateren wat werkt en wat mist. We werken allemaal aan de uitvoering van het Nationaal Programma Circulaire Economie, het circulair maken van de productgroepen, we willen allemaal dat we in 2050 de circulaire economie hebben gerealiseerd.’
