De circulaire economie: dé groene oplossing voor de textielindustrie?

Dat de kleding- en textielindustrie op zowel ecologische- als sociale aspecten van duurzaamheid allesbehalve goed scoort - en dat is dan nog zacht uitgedrukt – is veelal bekend. Bovendien kenmerkt kleding zich tegenwoordig als een wegwerpproduct. Wereldwijd worden er meer dan 100 miljard kledingstukken geproduceerd waarvan alleen Europeanen al jaarlijks 11 kilo textiel weggooien. (1) (2) Een derde hiervan belandt ook nog eens bij het huishoudafval in plaats van in textielcontainers. De levensduur van een kledingstuk wordt steeds korter, terwijl kledingafvalbergen in Chili en Ghana blijven groeien. Kledingmerken houden ondertussen star vast aan de boodschap dat zij goed op weg te verduurzamen. Organisch katoen, kleding gemaakt van oceaanplastic, of veganistisch leer; duurzaamheidslabels zijn tegenwoordig niet meer weg te denken uit het assortiment van zowel het laag-, midden- als hoogsegment. Maar is dit meer dan een luttele poging tot greenwashing?  

Zijn ‘circulariteit’ en ‘duurzaamheid’ synoniem? 

Hoe duurzaam zijn deze labels vol groene statements nou eigenlijk? Deze vraag stelde Irene Maldini, onderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam, in haar proefschrift waarin ze het effect van duurzame ontwerpstrategieën op consumentengedrag onderzocht. (3) Zij concludeerde dat groene initiatieven zoals het produceren van duurzame, kwalitatieve, en tijdloze kledingstukken de mode-industrie niet duurzamer maken. Deze initiatieven veranderen het koopgedrag van consumenten niet, omdat kleding over het algemeen niet wordt geconsumeerd om een oud kledingstuk te vervangen. 

Ook Eco-Age, een organisatie die helpt bij het verduurzamen van modebedrijven, deelde afgelopen september een video waarin ze erop wijzen dat merken ‘circulariteit’ vaak onjuist als synoniem gebruiken van ‘duurzaamheid’. (4) Lucy Siegle, een Britse journalist en schrijver over milieukwesties, vertelt dat de circulaire economie in de kern draait om het efficiënt gebruiken van grondstoffen, wat aantrekkelijk is voor bedrijven vanwege het economische voordeel. Siegle voegt toe dat, ondanks de potentie van de circulaire economie, een echte revolutie in de textielindustrie dan ook uitblijft. Bedrijven gebruiken circulariteit als middel om duurzaam over te komen bij de consument, door bijvoorbeeld de introductie van systemen voor kledinginname. Aan de achterkant wordt het bedrijfsmodel echter niet systematisch veranderd en blijft het dus business-as-usual. Ook Veronica Bates Kassantly, een onafhankelijke analist voor duurzaamheidsclaims, vertelt in de video dat de textielindustrie misbruik maakt van circulariteit door de consument morele toestemming te geven om te winkelen. Want waarom zou je een schuldgevoel overhouden aan je aankoop als je diezelfde aankoop later gewoon weer kan inleveren voor recycling bij hetzelfde modemerk? 

Dit laat zien dat er eerder sprake is van greenwashing dan van een fundamentele verandering van de manier waarop kleding wordt gemaakt en verkocht. Zo laat de kledingindustrie regelmatig steken vallen bij een circulaire economie in de praktijk. Het rapport ‘Measuring Fashion’ van het consultancy Quantis benadrukt zelfs dat als de kledingindustrie haar ambitieuze doel haalt om in 2030 40% van al het textiel te verduurzamen, het de industrie slechts een vermindering van 5-10% aan broeikasgassen zal opleveren. (5) Hiertegenover staat dat het verlengen van de levensduur van een kledingstuk van 1 naar 2 jaar resulteert in maar liefst 24% aan reductie van broeikasgassen. Dit schijnt licht op de boodschap dat het niet de oplossing is om onze weg naar duurzaamheid te consumeren; het enige écht duurzame kledingstuk hangt al in je eigen kledingkast.  

Weg met wegwerp 

Toch is er reden tot hoop en die zien we terug in de invulling van de textielactiviteiten tijdens de Week van de Circulaire Economie. Rianne Doller, eigenaresse van Kick Ass Quilts, demonstreert bijvoorbeeld hoe je oude kleding kan upcyclen tot een warme deken om zo tegelijkertijd bewustwording bij de consument te creëren dat textiel allesbehalve een wegwerpproduct is. (6) Ook MUD Jeans schuift aan om te praten over het recht op reparatie in de winkel en neemt hiermee de verantwoordelijkheid als modebedrijf voor een duurzamer gebruik van kleding door de drager. (7) Ten slotte geeft Fibershed Nederland een presentatie over de noodzaak om een duidelijke link te leggen tussen landbouw en eindproduct zodat er meer respect kan worden gekweekt bij consumenten voor het lange en complexe productieproces van een kledingstuk. (8) Met de focus op de herwaardering van kleding worden er daadwerkelijk stappen gezet op weg naar een circulaire kledingindustrie waarin kleding bewust gedrag en geconsumeerd (lees: geconsuminderd) wordt. 

Voetnoten 

1. Circle Economy, ‘The Circularity Gap Report 2020’. 

2. Europees Parlement, ‘De impact van textielproductie en -afval op het milieu (infografiek)’, https://www.europarl.europa.eu/news/nl/headlines/society/20201208STO93327/de-impact-van-textielproductie-en-afval-op-het-milieu-infografiek. 

3. Irene Maldini, ‘Can design confront consumerism?’ 

4. Eco-Age, ‘Fashionscapes: A Circular Economy’.

5. Quantis, ‘Measuring Fashion: Insights from the Environmental Impact of the Global Apparel and Footwear Industries’. 

6. Week van de Circulaire Economie, ‘Reuse oud textiel in warme dekens’, https://deweekvandecirculaireeconomie.nl/programma/reuse-oud-textiel-in-warme-dekens/. 

7. Week van de Circulaire Economie, ‘Textiel: Repareer de klantrelatie!’, https://deweekvandecirculaireeconomie.nl/programma/textiel-repareer-de-klantrelatie/. 

8. Week van de Circulaire Economie, ‘Grond tot garderobe’, https://deweekvandecirculaireeconomie.nl/programma/grond-tot-garderobe-2/.