Vlees is om allerlei redenen te goedkoop en er wordt veel te veel van geconsumeerd, zegt Inge van den Bijgaart van de Utrecht University School of Economics (U.S.E.). Als je kijkt naar de werkelijke prijs van vlees, dan moet je ook de effecten op klimaatverandering, uitstoot van stikstof, en de negatieve gevolgen voor biodiversiteit, gezondheid en dierenwelzijn meerekenen. Als we dat zouden doen, bijvoorbeeld door een belasting op vlees te heffen, zal dat een gemiddelde prijsverhoging van minstens 20-60 procent betekenen. Van den Bijgaart analyseerde met onderzoekers van verschillende universiteiten in Europa de ‘echte’ prijs van vlees.
Het is bekend dat de veeteelt een belangrijke rol speelt in de klimaatverandering en een negatieve invloed heeft op de mondiale stikstofcycli en biodiversiteit. Er zijn aanwijzingen dat de milieueffecten zo groot zijn dat zonder een vermindering van de vleesconsumptie, vooral in hoge-inkomenslanden, de klimaatdoelstellingen niet kunnen worden gehaald en vitale ecosystemen niet in stand gehouden kunnen worden. Een verandering in consumptiepatronen, weg van vlees en in de richting van plantaardige eiwitten en vleesvervangers, zal dus nodig zijn. Naast andere maatregelen kunnen belastingen op de consumptie van vlees helpen om deze verandering te bewerkstelligen.
In hun paper Is Meat Too Cheap? Towards Optimal Meat Taxation geven onderzoekers van verschillende Europese universiteiten, waaronder Inge van den Bijgaart, een overzicht van de empirische basis voor de "sociale kosten van vlees" en bestuderen zij de rationale achter inspanningen in de regelgeving om vlees te belasten in hoge-inkomenslanden – vanuit het perspectief van de publieke, gedrags- en welzijnseconomie. Zij concluderen dat de prijs van vlees veel te laag is en geven voorlopige schattingen van de sociale milieukosten die gepaard gaan met vleesconsumptie. Ze geven ook verschillende richtingen aan voor toekomstig onderzoek naar een optimale vleesbelasting, en benadrukken dat het belasten van vlees een eenvoudig instrument is, dat kan worden gebruikt als meer gerichte beleidsopties, zoals het uitbreiden van de CO2 beprijzing naar de veeteeltsector, niet beschikbaar zijn. Dit kan het geval zijn wanneer de uitvoering politiek sterk ter discussie staat of te gevoelig ligt, of wanneer regelgeving te complex of te duur is.
Ons artikel geeft allereerst een overzicht van de werkelijke prijzen, aldus Van den Bijgaart. Die zouden een gemiddelde prijsverhoging van 20-60 procent betekenen. De prijzen die we vinden zijn een eerste schatting van de belangrijkste milieukosten (klimaatverandering en stikstofuitstoot), en nemen nog niet de kosten mee van het verlies van biodiversiteit, gezondheidseffecten van vleesconsumptie, en dierwelzijn. Desondanks zou een dergelijke prijsverhoging voor bijvoorbeeld rundvlees al neerkomen op 5 tot 8 euro per kilo. Dat is een forse prijsverhoging. Als je een belasting op vlees heft, gaat dat mensen dus flink in de portemonnee raken – en het wrange is: dat is eigenlijk ook de bedoeling. Het hele punt van beprijzen, is dat mensen minder gaan consumeren.
“Realistische beprijzing van vlees, al dan niet via belasting, kan zeker een bijdrage leveren aan de verbetering van ons milieu” - Inge van den Bijgaart
Ons voorstel is wel om in zo’n situatie de opbrengsten te gebruiken om lage inkomens te compenseren, en boeren te helpen te verduurzamen. Bijvoorbeeld door de btw op voedsel in het algemeen of groente en fruit in het bijzonder te verlagen. Of door de opbrengsten via de inkomstenbelasting terug te sluizen.
Een prijscorrectie op vlees zal niet alle problemen gaan oplossen. Dat is te naïef gedacht, zegt Van den Bijgaart. Het welzijn van de dieren verbeter je er bijvoorbeeld niet direct mee. Misschien zorgt het ervoor dat er minder kip gegeten wordt, maar de kippen zitten nog steeds in hetzelfde kleine hok. Dus is er aanvullende regelgeving nodig.
Wat kunnen we wel en wat kunnen we niet bereiken? Gezien het huidige politieke klimaat en de belangen van de vleesindustrie is het de vraag of er op korte termijn een belasting op vlees zal komen, denkt Van den Bijgaart. Maar er zijn sterke argumenten om dat toch te doen, ook al is het misschien niet de ultieme oplossing. Want realistische beprijzing van vlees, al dan niet via belasting, kan zeker een bijdrage leveren aan de verbetering van ons milieu.
De paper Is Meat Too Cheap? Towards Optimal Meat Taxation zal later dit jaar gepubliceerd worden in de Review of Environmental Economics and Policy en is op dit moment als working paper te downloaden van de website van het Institute for New Economic Thinking van de Oxford Martin School. Het artikel is geschreven door Franziska Funke, Linus Mattauch, Inge van den Bijgaart, Charles Godfray, Cameron Hepburn, David Klenert, Marco Springmann en Nicolas Treich.
