De energietransitie is een cruciale pijler voor de toekomst van onze planeet en onze maatschappij. Het verminderen van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en het bevorderen van duurzame energiebronnen zijn noodzakelijke stappen om klimaatverandering te bestrijden. Echter, in Nederland wordt deze broodnodige energietransitie bemoeilijkt door de huidige energiebelasting.
De energiebelasting zoals die momenteel in Nederland wordt toegepast, lijkt in veel opzichten niet in lijn te zijn met de doelstellingen van de energietransitie. Het houdt de kilowattuur (kWh)-prijs kunstmatig hoog en geeft onvoldoende prikkels voor energie-efficiëntie en slim energiegebruik. Dit zet een rem op de overgang naar schone en hernieuwbare energiebronnen en bemoeilijkt de inspanningen om de CO2-uitstoot te verminderen.
In 2023 stegen de belastingen voor een huishouden met een gemiddeld energieverbruik met 226 procent(1). Voorspeld wordt dat de energiebelastingen volgend jaar met 218 procent zullen stijgen, ten opzichte van 2022. Op de website van de Rijksoverheid staat dat er in 2024 twee nieuwe schijven(2) worden toegevoegd voor de energiebelasting; de huidige 1e schijf voor stroom en gas wordt opgesplitst in 2 kortere schijven.
Een van de meest kritische aspecten van de huidige energiebelasting is het feit dat het de kilowattuur (kWh)-prijs onnodig hoog houdt. Dit maakt het voor consumenten en bedrijven moeilijker om de overstap te maken naar duurzame energiebronnen zoals zonnepanelen en windturbines. Het ontmoedigt ook het gebruik van elektrische voertuigen, die een belangrijke rol spelen in het verminderen van de uitstoot in de transportsector. Een lagere kWh-prijs zou deze investeringen in groene technologieën aantrekkelijker maken en zo de energietransitie versnellen.
Een ander zorgwekkend aspect van de huidige energiebelasting is het gebrek aan stimulans voor slim energiegebruik. In een tijd waarin technologieën zoals slimme meters, domotica en energieopslag snel evolueren, is het van cruciaal belang om energie efficiënter te gebruiken. Echter, de huidige belastingstructuur biedt geen beloning voor consumenten en bedrijven die actief proberen hun energieverbruik te verminderen tijdens piekuren of energie opslaan voor later gebruik. Dit belemmert de ontwikkeling van slimme energienetwerken en de adoptie van energiebesparende technologieën.
Ondanks de op Prinsjesdag aangekondigde verlaging, is een ander punt van zorg de vastgestelde belasting van 15 cent, zelfs als de elektriciteitsprijs negatief is. Dit houdt in dat consumenten en bedrijven blijven betalen, zelfs wanneer ze elektriciteit terugleveren aan het net. Dit werkt ontmoedigend voor investeringen in decentrale energieopwekkingssystemen, zoals zonnepanelen op daken, die juist moeten worden aangemoedigd om de energietransitie te ondersteunen.
Op Prinsjesdag is aangekondigd dat de energiebelasting wordt verlaagd met 2 cent(3), van 15 naar 13 cent met kWh. Om de energietransitie in Nederland echt te bevorderen, is het essentieel dat de energiebelasting wordt herzien en aangepast aan de nieuwe realiteit van schone en hernieuwbare energiebronnen. Dit zou kunnen betekenen dat de kWh-prijs verder wordt verlaagd om groene energie aantrekkelijker te maken en dat er prikkels worden ingevoerd voor energie-efficiëntie en slim gebruik. Ook zou de vaste belasting moeten worden heroverwogen om investeringen in decentrale energieopwekking te stimuleren.
Het gaat echter niet slechts om een stijging van de energiebelasting. Verwacht wordt dat de netbeheerkosten zullen stijgen. De vaste kosten die via de energieleverancier worden betaald voor netbeheer stijgen volgend jaar met gemiddeld 47 euro(4). Het gemiddelde bedrag komt naar verwachting uit op 607 euro per jaar. Sinds 2020 stegen deze kosten al met 42%. De stijging heeft te maken met de benodigde investeringen om het stroomnetwerk uit te breiden. In veel provincies kunnen op dit moment geen nieuwe bedrijven of woonwijken worden aangesloten, omdat het net te vol is. Dit is te zien op deze capaceiteitskaart(5) van Netbeheer Nederland. Volgens cijfers van Netbeheer Nederland staan 6.000 bedrijven op een wachtlijst om te kunnen worden aangesloten. Dit geldt niet slechts voor de afname van energie, maar ook voor de opwek van hernieuwbare energie.
Met de begroting voor 2024 stelt het kabinet voor om € 11,8 miljard(6) aan het Klimaatfonds toe te kennen. Hiermee wordt onder meer geïnvesteerd in de benodigde energie-infrastructuur voor het toekomstige energiesysteem en de opschaling van duurzame energie.
Daarnaast valt de energietoeslag weg. In 2022 en 2023 hadden mensen met een inkomen rond het sociaal minimum recht op energietoeslag, maar dit geldt niet meer voor 2024. Het demissionair kabinet heeft deze toeslag niet opgenomen in de plannen voor 2024. Dat betekent dat veel huishoudens de tegemoetkoming van 1.300 euro mislopen.
Op Prinsjesdag werd aangekondigd dat de energiesteun voor groepen die de energierekening niet kunnen betalen, wordt voortgezet via het Tijdelijk Noodfonds Energie. De koopkracht van de 20% laagste inkomens zou er namelijk met bijna 3% op achteruit gaan(7), omdat de inkomenssteun voor onder meer de gestegen energierekening na de Russische inval in Oekraïne per 1 januari zou komen te vervallen.
Het budget van de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) wordt voor de komende jaren verhoogd met €1,38 miljard(6). Dit is een subsidieregeling voor de verduurzaming van onder andere woningen, bijvoorbeeld voor isolatiemaatregelen, zonneboilers en aansluitingen op een warmtenet.
Het is van belang dat de maatregelen ondersteunend werken voor de welwillende consument die zijn best doet om bij te dragen aan de energietransitie, het net te ontlasten en geld te besparen door middel van slim energiegebruik.
Het Centraal Plan Bureau (CPB) heeft berekend dat als het kabinet geen verdere maatregelen neemt, het percentage Nederlanders dat in armoede leeft(8) in 2024 zal stijgen naar 5,7%. De overheid heeft een cruciale rol te spelen bij het creëren van een belastingstructuur die de energietransitie ondersteunt in plaats van belemmert.
Het bevorderen van het aantal dynamische energiecontracten kan aanzienlijk bijdragen aan de energietransitie. Deze contracten, die flexibele tarieven bieden op basis van de vraag en het aanbod op de energiemarkt, stimuleren consumenten en bedrijven om bewuster met hun energieverbruik om te gaan. Door dynamische tarieven aan te bieden, worden mensen aangemoedigd om energie-intensieve activiteiten uit te voeren wanneer er een overvloed aan duurzame energiebronnen beschikbaar is, zoals zonne- of windenergie. Dit helpt de pieken in de energievraag te verminderen en draagt bij aan een efficiënter gebruik van hernieuwbare energiebronnen. Bovendien kan de implementatie van slimme technologieën, zoals slimme thermostaten en apparaten, in combinatie met dynamische energiecontracten, leiden tot een verminderde CO2-uitstoot en een grotere afhankelijkheid van groene energiebronnen, wat essentieel is voor een succesvolle energietransitie naar een duurzamere toekomst.
Het is tijd voor een hernieuwde focus op het bereiken van onze klimaatdoelstellingen en het bouwen aan een duurzamere toekomst. Het herzien van de energiebelasting is een belangrijke stap in de goede richting. Daarnaast is het belangrijk om het gebruik van dynamische energiecontracten aan te moedigen. Hiermee besparen we met zijn allen op energie en geven we de energietransitie een enorme boost. Laten we samenwerken aan een Nederland waarin duurzame energie voor iedereen toegankelijk en betaalbaar is. Energie is geen luxeproduct, maar een primaire levensbehoefte.
1 https://solarmagazine.nl/nieuws-zonne-energie/i35127/eigen-huis-energierekening-wordt-onbetaalbaar-maatregelen-nodig-op-prinsjesdag
2 https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/milieubelastingen/energiebelasting
3 https://www.pricewise.nl/blog/prinsjesdag-2023/
4 https://fd.nl/financiele-markten/1486393/netkosten-houden-energienota-nog-lang-hoog
5 https://capaciteitskaart.netbeheernederland.nl/
6 https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2023/09/19/prinsjesdag-2023-investeren-in-een-duurzaam-en-welvarend-nederland
7 https://www.bnnvara.nl/kassa/artikelen/cpb-koopkracht-nederlanders-er-flink-op-achteruit
8 https://www.cpb.nl/augustusraming-2023
