Circulair bouwen kan. Dat laat het inspirerende project De Warren in Amsterdam zien. “Het is pionieren op alle vlakken, schipperen tussen onze idealen en de kosten, maar wij zijn zo gedreven dat we graag de extra stappen zetten die nodig zijn”, zegt Chandar van der Zande, voorzitter van het duurzame woonproject.
De Warren Woongebouw (c) Natrufied Architecture
‘Circulair bouwen is pionieren op alle vlakken’
De ‘we’ waar de 35-jarige over praat zijn hij en de 49 anderen, die betrokken zijn bij De Warren; een particuliere wooncoöperatie. Een bijzondere vorm en dat is eigenlijk alles aan De Warren. In Amsterdam verrijzen de komende anderhalf jaar 36 energiepositieve huurappartementen in de sociale en middensector. Ze worden gebouwd en verhuurd door vijftig initiatiefnemers die zich verenigd hebben in de wooncoöperatie. De innovatie zit hem niet alleen in de bouw (gebruik maken van duurzame materialen), maar ook in de vorm (een woongemeenschap waar naast 36 appartementen ook gemeenschappelijke ruimtes zijn om samen te leven).
De Warren Groep (c) Winona Boomkens
Het begon met een groep vrienden die duurzame festivals organiseerde, het collectief KONIJN. Chandar: “We wilden iets voor de langere termijn en vonden uiteindelijk een stuk grond in Portugal waar we een duurzame boerderij runnen, oftewel voedsel produceren in een zo’n natuurlijk mogelijk ecosysteem. We wilden ook in Nederland een woongemeenschap opzetten en waren dat al aan het onderzoeken toen we lazen dat de gemeente Amsterdam een stuk grond wilde vrijgeven voor een duurzaam wooninitiatief. De droom en de plannen hadden we al en we hadden het idee dat we het wel konden realiseren. Want als je met zoveel bent kunt je bergen verplaatsen.”
En die bergen kwamen ze zeker tegen. In eerste instantie het papierwerk voor de tender: financiële plannen, businesscases, bouwplannen. Na het winnen van de tender volgde de zoektocht naar een architect, bouwkundig adviseurs en een aannemer. “We konden in het begin alles binnen ons eigen netwerk oplossen. Maar gaandeweg hadden we meer experts van buiten nodig. Zeker ook voor de complexe juridische vraagstukken, zoals de certificering van gerecycled hout, aanbestedingen, de contracten met aannemers. Daarvoor vroegen we AT Osborne, die hebben daar genoeg ervaring mee.”
Een grote uitdaging was het zoeken van een aannemer die het project aandurfde. “De woningmarkt staat onder grote druk. Er is veel vraag, de prijzen gaan daardoor omhoog en de risico’s van een dergelijk project kunnen groot lijken omdat het onbekend is. Niet iedereen durft dat aan.” De aannemer met de toepasselijke naam ToekomstGroep uiteindelijk wel. “Het voordeel is dat we een wooncoöperatie zijn, wij hebben geen winstoogmerk en steken het geld liever in duurzaamheid. Maar het is wel moeilijk om keuzes te maken.” Chandar doelt daarmee op de kosten van materialen. Appartementencomplex De Warren zou voornamelijk in hout uitgevoerd worden. Nog steeds zijn alle muren van houten CLT-platen en wordt houtskeletbouw toegepast, maar inmiddels zijn er ook vloeren van beton gekozen vanwege de kosten.
Een deel van de gevel wordt ook in hout uitgevoerd; van al gebruikte meerpalen en oude scheepsplanken wordt een geraamte gemaakt. “Dat leverde wel veel gedoe op. De meerpalen waren natuurlijk niet bedoeld als bouwmateriaal en dus moet je onderzoeken of het wel brandveilig is, of de bouwkwaliteit voldoende is, of het hout wel duurzaam is. Op alle vlakken kunnen we nu een vinkje ‘ok’ zetten en dan is ineens zo’n restproduct goud waard. Dat voorbeeld kan anderen stimuleren.”
Niet voor alles hoeven de initiatiefnemers van De Warren het wiel zelf uit te vinden. Ook al eerder toegepaste innovaties worden gebruikt zoals de energieheipalen die in april de grond ingaan. “De heipalen halen warmte of kou uit de bodem voor de vloerverwarming. Het bestond al maar wij laten nu zien hoe je het kunt toepassen. Dat is ook het doel van De Warren; laten zien wat er kan. Straks kun je als bouwbedrijf niet gaan roepen ‘dit kan niet’. Want wij hebben het dan al geprobeerd. De ideeën, de rekenmodellen, de blauwdruk liggen er al. We hopen hiermee echt iets in gang te zetten.”
Dat is ook het doel van de overheid die zich heeft gecommitteerd aan klimaatdoelen en Nederland circulair in 2050. Door allerlei initiatieven wordt dat gestimuleerd: van de Week van de circulaire economie tot aan het uitgeven van projecten zoals De Warren. “De gemeente Amsterdam heeft grond aangeboden en ze denken echt mee. Wetten en normen zijn streng en zijn er niet voor niets maar soms is het volgen van de intentie van de wet voldoende. Dat stimuleert. De Provincie Noord-Holland heeft besloten om zo circulair mogelijk te bouwen. Daarmee stimuleren ze ook bedrijven om daarin mee te gaan. Ons project kan daar een voorbeeld voor zijn. Maar uiteindelijk moet er meer gebeuren. De prijs voor het maken van nieuwe producten zou omhoog moeten. In die prijs moet je ook de kosten van milieuschade meenemen. Dan wordt het verschil tussen het hergebruiken van materialen en nieuw produceren kleiner. Dat prikkelt echt. En de circulaire economie vraagt erom dat iedereen zijn schouders eronder gaat zetten; de overheid, bedrijfsleven en burgerinitiatieven zoals De Warren. Want alleen met een tof initiatief dat inspireert red je het niet.”
Chandar van der Zande
Woonproject De Warren innoveert op diverse vlakken:
(Her)gebruik van duurzame bouwmaterialen (hergebruik meerpalen)
Energieprestaties van het gebouw (dikke isolatie, veel zonnepanelen, warmtevoorziening via heipalen)
Bouwen voor de natuur (groene gevel en stadstuin)
Sociale woonvoorziening (betaalbare huur, gemeenschappelijk woonvorm)
Meer weten? Neem een kijkje in het themadossier: klik op de tabs boven het artikel
