Met de val van kabinet-Schoof is het tijd voor een tussenbalans: hoe staat het met duurzaamheid in de bouw? Duurzaamheid in de bouw bleek in de 11 maanden van kabinet-Schoof een ondergeschoven thema. Waar Rutte IV nog werkte aan strengere MPG-eisen (milieuprestatie gebouwen), koos het huidige kabinet voor terughoudendheid. Wat is er gebeurd, wat bleef liggen en wat is nu echt nodig om de bouw toekomstbestendig en duurzaam te maken?
Rutte IV werkte toe naar strengere eisen op het gebied van milieuprestatie in de bouw, waaronder de aanscherping van de MPG-eis voor woningen, van 0,8 naar 0,5. De MPG berekent de milieubelasting van een gebouw uit in milieukosten per vierkante meter per jaar, op basis van het materiaalgebruik over de hele levensduur. Kortom, de MPG stuurt op verduurzaming van materiaalgebruik in de bouwsector. De aanscherping van de eis zou samengaan met de actualisatie van toegepaste data, in lijn met Europese ontwikkelingen.
MPG
Waar het kabinet-Rutte IV afsloot met een duidelijke duurzaamheidsrichting en een wetsvoorstel voor de verbreding en aanscherping van de MPG-eis, koos Schoof I voor uitstel. Dat heeft merkbare gevolgen gehad. Zo werd de voorgestelde aanscherping van de MPG van 0,8 naar 0,5 voor woningen door kabinet-Schoof op de lange baan geschoven. Bij het terughouden van de MPG-aanscherping voor woningen blijft sturing op duurzamer materiaalgebruik uit. Dit vertraagt de opschaling van verduurzaming van de woningbouw. In verschillende van onze projecten zien wij dat opdrachtgevers wel bovenwettelijk hoge MPG-eisen stellen voor duurzame bouw. Voor de meeste projecten is de wettelijke MPG-eis echter leidend. De huidige MPG-eis is meestal vrij eenvoudig te behalen en geeft daarmee nog weinig sturing op duurzaam materiaalgebruik. Een strengere MPG-eis zou helpen om duurzamere materialen en bouwmethoden op te schalen in de grootste markt: de woningbouw. Door de woningbouwdiscussie en het uitblijven van het wetsvoorstel is ook de verbreding van de MPG-eis naar de hele bouwsector vertraagd.
Dataset
De milieudata van bouwproducten wordt bepaald op basis van een Europese standaard. Na actualisatie van deze standaard in 2019 is deze in 2022 in de Nederlandse bepalingsmethode opgenomen. Sinds die tijd wordt milieudata op basis van zowel de oude (A1) als de nieuwe (A2) methode opgenomen in de Nationale Milieudatabase. Met het uitstel van de MPG-aanscherping, is ook de actualisatie van toegepaste milieudata voor de MPG naar achteren geschoven. De A1-dataset, op basis van een verouderde database, is nog steeds van toepassing. Dit zorgt ervoor dat er nog altijd twee sets data moet worden opgeleverd voor de Nederlandse markt, met onnodige extra kosten voor een producent voor een milieuverklaring en onnodige complexiteit in het stelsel tot gevolg. Daarnaast maakt het de toepassing van Europese data in Nederland onmogelijk.
Sturen op milieukosten in de GWW-sector (grond-, weg- en waterbouw)
In de weg- en waterbouw sturen partijen net als in de gebouwde omgeving op milieuprestatie, met dezelfde rekenmethode en data als de MPG. Voor de GWW-sector is het ingezette beleid onder Rutte IV wel verder doorgezet en wordt per 2027 het sturen op de MKI (milieukosten indicator) verplicht. Hiermee wordt het sturen op milieudata geüniformeerd en opgeschaald. Dit geeft duidelijkheid aan de bouwtoelevering en aannemers zodat zij kunnen investeren in verduurzaming.
Bouwmaterialenakkoord
Door het kabinet-Rutte IV werd nog de samenwerkingsverklaring om te komen tot een Bouwmaterialenakkoord ondertekend – een initiatief vanuit de bouwsector. Onder kabinet-Schoof is door de bouwsector gewerkt aan routekaarten op het gebied van circulariteit, onafhankelijkheid van schaarse grondstoffen en verduurzaming van de bouwopgave. De totstandkoming van het akkoord zelf is echter vertraagd. Door het uitblijven van een duidelijke marktsturing via wetgeving op de MPG, komen investeringen door de bouwtoelevering ook onder druk te staan.
Sturen op CO2-reductie
Onder kabinet-Schoof is, vanuit Europese regelgeving voor energiezuinige gebouwen, een begin gemaakt met de uitwerking van een zogenaamde Whole Life Cycle CO2. Hierbij telt niet alleen de operationele uitstoot van gebouwen, maar tellen ook de materiaalgebonden emissies over de gehele levenscyclus. Het gezamenlijk wegen op energie en materialen is een belangrijke volgende stap voor duurzaam bouwen. De uitwerking van deze regelgeving is nog een lang pad en gaat pas op z’n vroegst in 2030 werking hebben in de bouwregelgeving. Het is dan ook geen argument om de MPG te vertragen; dan blijven we het komende decennium stilstaan.
Door het uitstellen van de aangescherpte MPG-eisen, toepassing van verouderde data en gebrek aan ambitieus klimaatbeleid ontstaat er onzekerheid bij marktpartijen en fabrikanten die investeren in lage-impactproducten. Er mist een beleidsmatige stimulans en daardoor blijven duurzame innovaties steken. Zonder aanscherping van beleid ontbreekt de noodzakelijke druk op de ketel, terwijl de tijd om de klimaatdoelen van 2030 te halen snel verstrijkt.
De bouwsector heeft behoefte aan helder en samenhangend beleid. Dit betekent:
Per direct de A2-dataset implementeren zodat we aansluiten bij Europese regelgeving. Dit maakt milieuverklaringen toegankelijker en eenvoudiger voor producenten en bouwers.
Invoering van de klaarliggende MPG-aanscherping woningbouw zodat deze sturing gaat geven aan de verduurzaming van de woningbouwopgave.
Invoering van de klaarliggende MPG-uitbreiding naar alle gebouwfuncties.
Beleidsmatige koppeling van energie- en materiaaltransitie versnellen met een ambitieuze Whole Life Cycle CO2 reductie.
Goed integreren van de nieuwe WLC-GWP, het blijft urgent dat we breder kijken dan alleen CO2: ook emissies zoals stikstof en fijnstof, biodiversiteit, uitputting grondstoffen en vermijden van toxische stoffen in de bouwproducten moeten worden meegenomen.
Vanuit LBP|SIGHT zijn wij regelmatig betrokken bij de ontwikkeling en uitbreiding van methoden op gebied van milieuprestatie. De onderzoeksrapporten zijn er; actualisatie en halvering van de MPG-eis is haalbaar en nodig. De industrie is er klaar voor en wacht op sturing. Het is aan het volgende kabinet om hier opnieuw koers en urgentie aan te geven.
