Ondanks rijkssteun en inzet op lokaal niveau blijft het aantal huishoudens met (een risico op) energiearmoede stijgen. We zijn inmiddels twee vlagen SpUk gelden, energietoeslag, energiekorting en een energieplafond verder, maar het onderwerp blijft plakken. De gemene deler in al deze middelen: de incidentele aard. Structurele hulp blijkt voor gemeenten lastig op te tuigen. Door strategisch gebruik te maken van bestaande potjes, slim samen te werken met lokale initiatieven en rechtvaardige beleidskeuzes te maken is het wél mogelijk om energiearmoede structureel en lokaal aan te pakken.
In 2022 schatte TNO in dat 550.000 Nederlandse huishoudens met energiearmoede te maken hadden. Door de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne kreeg energiearmoede in Nederland van de politiek en de samenleving ontzettend veel aandacht. Mensen zaten meer thuis, waardoor het energiegebruik van huishoudens steeg, terwijl de energieprijzen stegen vanwege de druk op de Russische gaslevering.
Vóór deze problematiek was energiearmoede echter ook al een groeiend probleem in Nederland. De korting op energierekeningen in november en december 2022, de energietoeslag en het prijsplafond zorgden ervoor dat het aantal energiearme huishoudens niet verdubbelde. Deze drie nationale noodoplossingen, aangewakkerd door de groeiende politieke aandacht, hebben brandjes geblust. Toch telde Nederland in 2023 volgens TNO nog steeds 602.000 energiearme huishoudens. Deze huishoudens hebben extra hulp nodig om toekomstbestendig én structureel uit energiearmoede te kunnen stappen.
Maar welke stappen zet je om deze doelgroep te helpen? Arcadis | Over Morgen ontwikkelde een aanpak om energie(armoede)beleid te toetsen op rechtvaardigheid in drie stappen:
Neem je je beoogde doelgroep daadwerkelijk mee in je aanpak? En heb je überhaupt de juiste doelgroep te pakken? Vaak wordt het beoogde bereik van een actie niet behaald. Men gaat bijvoorbeeld langs de deuren om gratis hulp en isolatiemaatregelen aan te bieden, toch gaat 85 procent van de voordeuren niet open. Dan mis je een groot deel van de doelgroep, waarschijnlijk ook juist het deel dat de hulp het hardst nodig heeft. Door een aanpak te combineren met andere doelstellingen (zowel advies over verduurzaming als algemene verbouwingen, zoals in Deventer wordt gedaan) en met bekende gezichten te werken kan de conversie van een actie omhoog gekrikt worden.
Vertrouwen, schaamte en waardigheid kunnen enorme drempels vormen om bij de gemeente aan te kloppen. Lokale sleutelfiguren kunnen geleend vertrouwen gebruiken, schaamte wegnemen, waardigheid bieden aan bewoners en het daarmee makkelijker maken om gebruik te maken van gemeentelijke regelingen. Om jouw lokale sleutelfiguren en bestaande netwerken te lokaliseren voeren we een netwerkanalyse uit.
Welke taal gebruik je? Niet alleen het aanbieden van informatie in andere talen is belangrijk, maar ook woordkeuze is essentieel: geen toeslag maar korting en geen hulp maar kans, bijvoorbeeld. Hierbij voeren we indien gewenst ook gesprekken met ambtenaren en stakeholders. Tijdens de gesprekken identificeren we kennisgaten in de organisatie en vertellen we hoe je thema’s als inclusiviteit en rechtvaardheid kunt implementeren in je dagelijks werk.
Samen kunnen we een ‘rechtvaardige oplegger’ maken voor je energie(armoede)beleid, zodat jouw gemeente een structurele impact kan maken op het probleem.
