Energie Samen publiceerde deze week de handreiking Slimme energiecombinaties in de regio. Het rapport biedt praktische oplossingen voor duurzame energie-initiatieven in de regio, door middel van systeemintegratie. Wat houdt dit abstracte begrip in en wat willen de initiatiefnemers (Energie Samen, RvO en TKI Urban Energy) bereiken met deze handreiking? Sanne Tonneijck (MSG Sustainable Strategies) is een van de auteurs. Samen met Felix Olthuis, voorzitter coöperatie Energie Samen, licht zij het verder toe. “Dit rapport is het startpunt. De volgende stap is dat we een aantal projecten helpen van start te gaan.”
Aanleiding voor de handreiking is een welbekend probleem: netcongestie. De handreiking formuleert drie oorzaken van knelpunten die bestaan of zullen ontstaan met het energienetwerk door de energietransitie. Deze oorzaken zijn 1) de toenemende onbalans tussen vraag en aanbod, 2) de verplaatsende opwekking van elektriciteit en 3) de warmtetransitie.
Door deze knelpunten lopen lokale initiatiefnemers het risico dat projecten niet of pas veel later kunnen worden aangesloten op het net. Door projecten te koppelen kan het systeem efficiënter en slimmer worden benut, wat veel kosten kan besparen en kunnen vergunningsprocessen worden gestroomlijnd. Daarnaast was er vanuit Energie Samen al langer het idee dat opwek, gebruik en opslag gecombineerd moeten worden. Olthuis: “Van oudsher zijn dit vrij verkokerde zaken, onder meer door subsidiëringsmaatregelen. Opwekking en gebruik in de gebouwde omgeving zijn ondergebracht in twee verschillende klimaattafels en opslag is eigenlijk overal en nergens te vinden.”
Energie Samen zet zich in om lokale projecten te ondersteunen, als een belangrijk onderdeel van de energietransitie en van de RES’en. Het koppelen van deze technieken kan daarbij helpen. Olthuis: “Wij vertegenwoordigen steeds meer technieken. Opslag, warmte, mobiliteit en besparing hebben allemaal een plek binnen Energie Samen. We moeten dat slim gaan combineren en dat gevoel werd versterkt door de congestieproblemen.” Dat is de reden dat Axel Posthumus (bestuurslid Energie Samen) en Siward Zomer (coöperatief directeur Energie Samen) bijna een jaar geleden begonnen zijn met dit project.
Systeemintegratie gaat over het directer koppelen van vraag en aanbod en van energiemodaliteiten, elektriciteit en warmte bijvoorbeeld, legt Tonneijck uit. “Zo maak je slimmer gebruik van het systeem en van de capaciteit van de infrastructuur.”
Het rapport omschrijft systeemintegratie als het afstemmen en slim koppelen van de verschillende onderdelen van het energiesysteem zodat het efficiënt, betaalbaar en betrouwbaar is. Dit is nog vrij abstract, maar deze handreiking wil het begrip tastbaar maken met concrete voorbeelden. “In de praktijk betekent systeemintegratie dat mensen breder gaan denken bij het opzetten van een project. Dus niet alleen over het neerzetten van windmolens of zonnepanelen, maar door daar ook een batterij bij te plaatsen, of de accu-oplader voor een elektrische auto.”
Ook voor de onbalans tussen het moment van energieopwekking en het gebruik kan systeemintegratie op deze manier een oplossing vormen. Zo wordt het net slimmer ingericht en kunnen er veel kosten bespaard worden, bijvoorbeeld omdat het net minder verzwaard hoeft te worden. Tonneijck: “Dat is nuttig voor zowel de gemeente, als de coöperatie, als de netbeheerder.”
De inpassing van duurzame energie leidt tot hogere netwerkkosten, die voor rekening van de burger komen, vertelt Olthuis: “Niet nadenken over integrale oplossingen zal tot onnodig hoge maatschappelijke kosten leiden. Energiecoöperaties en ook agrariërs hebben hetzelfde belang als netbeheerders en gemeenten in een regio: ze willen dat het net voor een lange tijd toegankelijk blijft. Een goede oplossing is dat energiecoöperaties die werken aan warmteprojecten, en/of verenigde eindgebruikers in de regio, kunnen werken aan systeemintegratie en slimme oplossingen om de kosten naar beneden te brengen. De organisatiekracht om een samenwerking op korte termijn te realiseren moet nog opgebouwd worden. Daarom is het belangrijk dat er
innovatiegeld beschikbaar komt om die samenwerking tussen netbeheerders, energiecoöperaties en agrariërs te faciliteren voor systeemintegratie in de regio.
In juni wordt de RES 1.0 aangeleverd. Welke rol moet systeemintegratie daarin krijgen? Olthuis: “Ook als de RES’en worden opgeleverd staat de werkelijke realisatie van die ideeën nog in de kinderschoenen. We hebben dit jaar nog om met allerlei plannen en ideeën de RES’ en te helpen aan hun taak te voldoen. Dus we proberen wel een beetje haast te maken, anders ligt het allemaal al vast.”
Tonneijck vult aan: “Als we de ambities van 2030 willen halen, moeten de vergunningen voor 2025 verleend worden. Dat kost even tijd. Dus je moet nú beginnen en nú ervaring opdoen, zodat we straks genoeg projecten hebben gerealiseerd om al die RES-doelstellingen te halen.”
In de handreiking worden zes lokale systeemintegratie-oplossingen geformuleerd. Bij elke oplossing wordt de juridische haalbaarheid en de haalbaarheid van de businesscase aangegeven. Met name voor het delen van een aansluiting en het lokaal benutten van de elektriciteit (oplossingen 2 en 3) bestaan er nog juridische hordes. Tonneijck: “Met wind en zon kun je nu een kabel delen tussen verschillende initiatiefnemers. Maar tussen een elektriciteitsproject en een elektriciteitsgebruiker, zoals een MKB bedrijf, mag dat nog niet. Met de netbeheerders en wetgever moet je gaan kijken hoe dat wel mag. Het is innovatie en vernieuwing, ook in de wijze waarop we met elkaar samenwerken en in de rolverdeling.”
De nieuwe energiewet gaat hier als het goed is ook een rol in spelen. Olthuis: “Er zijn zowel landelijke als lokale thema’s. Bij de ACM en de codes, de spelregels voor de elektriciteitsmarkt, zijn we goed vertegenwoordigd. Daarnaast heb je ook nog alle gemeentelijke procedures. Op juridisch vlak zijn er heel veel onderdelen die om oplossingen vragen. Dus er is boeiend werk aan de winkel voor ons.”
Energie Samen is vooral gericht op het realiseren van projecten in de praktijk, dit rapport is dan ook maar een inleiding benadrukt Olthuis. “De volgende stap is dat we een aantal projecten helpen van start te gaan.” Coöperaties met ideeën kunnen zich bij Energie Samen melden. “We hebben nu ruim 20 ideeën en initiatieven en er kunnen zich dus nog meer aanmelden. De meest kansrijke kiezen we uit om waar mogelijk samen met netbeheerders en andere partijen te helpen realiseren.”
|
In de handreiking worden zes lokale systeemintegratie-oplossingen geformuleerd:
|
Bekijk de handreiking Slimme energiecombinaties in de regio hier
Neem contact op met Taco Kuiper van Energie Samen voor meer info: taco.kuiper@energiesamen.nu
