In 2025 stijgt de uitstoot van broeikasgassen uit fossiele brandstoffen in de Europese Unie waarschijnlijk voor het eerst in jaren. De belangrijkste oorzaak: een tegenvallende productie van hernieuwbare energie door ongunstige weersomstandigheden. Het tekort wordt grotendeels aangevuld met fossiele opwek, waardoor de emissies toenemen. We verwachten wel weer een daling in de fossiele opwek de komende jaren omdat het aantal zonnepanelen en windturbines ieder jaar toeneemt.
Het Global Carbon Project brengt jaarlijks de wereldwijde broeikasgasemissies in kaart en schat hoeveel uitstootruimte er nog is om binnen het 1,5°C-doel van Parijs te blijven. De cijfers voor 2025, inclusief projecties voor de laatste maanden van 2025, zijn zorgelijk. De wereldwijde uitstoot door verbranding van fossiele brandstoffen en de productie van cement stijgt opnieuw, met ongeveer 1%, tot het hoogste niveau ooit. Als de uitstoot in dit tempo doorgaat, is het resterende koolstofbudget voor 1,5°C binnen vier jaar opgebruikt.
De totale mondiale CO₂-uitstoot (uit fossiele brandstoffen én landgebruik) daalt dit jaar wel licht, dankzij minder uitstoot uit landgebruik. Een belangrijke reden is de afnemende ontbossing in de Amazone. Ontbossing stoot CO₂ uit omdat een deel van de vastgelegde CO₂ door bossen weer terugkomt in de atmosfeer.
In de Europese Unie daalt de uitstoot gemiddeld al sinds de jaren ‘80, dankzij energiebesparing en de transitie naar hernieuwbare energie uit zon, wind en waterkracht. In 2025 volgt naar verwachting echter een kleine stijging in uitstoot. Ongunstige weersomstandigheden voor de opwek van hernieuwbare energie zijn een belangrijke reden.
In het afgelopen jaar werd er in de EU minder windenergie opgewekt dan het jaar ervoor (3,9% minder). Zonne-energie had juist een zeer goed jaar, met een 20,6% hogere opwek dan het jaar daarvoor. De grootste daling zat bij waterkracht: 17,6% minder dan in 2024. Dat komt deels doordat 2024 uitzonderlijk nat was, maar ook vergeleken met het gemiddelde van 2017–2024 lag de productie in het afgelopen jaar 4,9% lager. De vraag naar elektriciteit lag 0,7% hoger dan het jaar ervoor.
Gemiddeld verwachten we dat de opwek uit zon en wind jaarlijks juist stijgt, ook bij gelijke weersomstandigheden, omdat de hoeveelheid geïnstalleerde zonnepanelen en windturbines toeneemt. In 2024 nam in de EU het zon-vermogen toe met 23% en het wind-vermogen met 5,7%. Het waterkracht-vermogen blijft redelijk constant. Voor 2025 is hier nog geen volledige data voor.
In Noordwest en Zuidoost-Europa was het wat zonniger dan normaal, maar in Zuid-Europa juist minder zonnig. De hogere opwek uit zonne-energie in 2025 is daarom grotendeels te verklaren door de toename in het aantal zonnepanelen, en niet door het weer. Daarbij gaan we uit van een vergelijkbare groei in zon- en windvermogen als in 2024. Bij windenergie ligt dat anders. In vrijwel heel Europa was er minder wind dan normaal. Een lagere windsnelheid vertaalt zich extra sterk in minder energieproductie. Als de windsnelheid met de helft afneemt, wekken de windturbines namelijk acht keer zo weinig op. Ondanks de toename in het aantal geplaatste windturbines, daalde afgelopen jaar daarom de opwek uit windenergie.
De sterkste afname is te zien in opgewekte elektriciteit uit waterkrachtcentrales. Dit hangt duidelijk samen met droogte in een groot deel van Europa. Er was in het afgelopen jaar relatief weinig neerslag ten opzichte van de hoeveelheid verdamping van water. Daardoor was er minder water beschikbaar voor waterkrachtcentrales.
Het afgelopen jaar kwamen er relatief veel hogedrukgebieden voor boven Noordwest- en Zuidoost-Europa. Hogedrukgebieden gaan samen met veel zon, weinig wind, en weinig neerslag. In het noorden van Scandinavië was de luchtdruk wat lager dan normaal. Daar was juist meer wind, minder zon en meer neerslag. In die regio wordt echter weinig stroom opgewekt uit zon en wind.
Dat er dit jaar relatief veel hogedrukgebieden boven Europa waren is waarschijnlijk toeval en heeft geen aangetoond verband met klimaatverandering. Wel wordt het droogte-effect van hogedrukgebieden versterkt door klimaatverandering. Bij hogere tempraturen is er meer verdamping en ontstaat er vaker droogte. Ook zien we in de afgelopen jaren een toename in de hoeveelheid zonnestraling, deels samenhangend met de afname van luchtvervuiling in Europa. Door de toenemende aantallen zonnepanelen en windturbines verwachten we de komende jaren wel weer een afname te zien in de EU in de uitstoot van CO2 uit fossiele brandstoffen.
KNMI-klimaatbericht door Bram van Duinen
