City Net Zero, zo heet het nieuwste Centre of Expertise van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Met dit programma wil de HvA samenspel faciliteren tussen onderwijs, onderzoek, bedrijven en maatschappelijke organisaties. City Net Zero heeft een duidelijk doel voor ogen: een klimaatneutrale en -bestendige stad in 2050. Als het aan wetenschappelijk directeur Walther Ploos van Amstel en programmamanager Felia Boerwinkel ligt ontwikkelen ze zich de komende jaren tot een spin in het web rondom de grootstedelijke klimaatvraagstukken in de Metropoolregio Amsterdam.
Felia Boerwinkel, Bron: JVDPhotography
Centre of Expertise City Net Zero, een hele mond vol. Hoe gaat dit programma concreet bijdragen aan de klimaatneutrale samenleving? Boerwinkel: ‘We zetten nadrukkelijk in op het organiseren van verbinding en de uitwisseling van kennis en expertise tussen partijen. Daarnaast blijven we nieuwe projecten aanjagen. We zorgen er ook voor dat vraagstukken van partners in het onderwijs landen en gaan meer leergangen ontwikkelen voor professionals. Er komt ook een programmaraad die de inhoudelijke kaders met ons zal schetsen, met vertegenwoordigers van binnen en buiten de HvA.'
Centres of Expertise (CoE's) zijn actiegerichte netwerken vanuit een hogeschool. Opleidingen en onderzoeksgroepen verbinden zich aan een CoE en werken zo samen met andere kennisinstellingen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers. De HvA kent zeven CoE’s, gericht op zeven maatschappelijke vraagstukken, waaronder toegepaste, verantwoorde Artificial Intelligence of een vitale stad. CoE City Net Zero zich op een klimaatneutrale en klimaatbestendige stad in 2050, met een specifieke focus op de Metropoolregio Amsterdam.
Walter Ploos van Amstel
‘Klimaatvraagstukken oplossen kan alleen als je overheid, onderzoekers, bedrijfsleven en burgers met elkaar verbindt,’ zegt Ploos van Amstel. Voor het realiseren van de energietransitie zijn in de praktijk straks voldoende goed opgeleide professionals nodig. ‘Daarom is het belangrijk dat we vanuit meerdere disciplines met elkaar samenwerken,’ zegt Boerwinkel. ‘En dat iedereen bij de veranderingen betrokken wordt, van overheid tot bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en burgers.’ Publiek-private samenwerking alleen sorteert volgens wetenschappelijk directeur Ploos van Amstel te weinig effect in de aanpak van klimaatvraagstukken. ‘We gooien ondanks overheidscampagnes nog steeds grote hoeveelheden voedsel weg, hele woonwijken worden verwarmd met gas en het aantal auto’s in de stad neemt alleen maar toe. Ook hebben we hebben allemaal wel tien apparaten thuis staan die kapot zijn,’ zegt hij. ‘Daarom is het zaak dat we ook grote en kleine bedrijven, en burgers bij de transitie betrekken.’
Een integrale benadering, waarbij meerdere disciplines en sectoren samenkomen, staat in het programma centraal. ‘Binnen de HvA kijken we als Centre of Expertise over de faculteitsmuren, de grenzen van vakgebieden, heen’, zegt Boerwinkel. ‘Al die opleidingen en onderzoeksgroepen nemen hun eigen netwerk en kennis mee, geworteld als ze zijn in de regio. Dat maakt ons bij uitstek geschikt
om partijen met elkaar te verbinden en zo de transitie naar een duurzame samenleving in een stroomversnelling te brengen.’
City Net Zero wil de samenwerking tussen praktijkpartners, onderzoeksgroepen en onderwijs in de Metropoolregio Amsterdam stimuleren. ‘Daarbij richten we ons op drie belangrijke thema’s die onderling nauw met elkaar verbonden zijn: zero emissions, zero waste en zero impact of climate extremes,’ vertelt Boerwinkel. Er zijn vijftien onderzoeksgroepen aan het programma verbonden, en de thema’s die centraal staan raken aan de curricula van verschillende opleidingen van de HvA. ‘Het netwerk brengt ons vraagstukken uit de regio. Daarop jagen we nieuw onderzoek en nieuwe projecten aan. We zorgen er ook voor dat deze casuïstiek een plek krijgt in ons onderwijs, of in cursussen voor professionals. Daarbij nemen we de laatste inzichten uit ons onderzoek mee.’
Een voorbeeld hiervan is het MKB Circular Workspace project, een samenwerking van City Net Zero met onder andere Hogeschool InHolland en het ROC van Amsterdam en Flevoland. In dit project worden mkb’ers met circulaire vraagstukken aan hbo en mbo studenten gekoppeld. Interessante casuïstiek voor de opleidingen, en tegelijkertijd kunnen studenten op die manier hun kennis direct in de praktijk brengen en een bijdrage leveren aan de transitie. Tot slot levert het input aan de kennisinstellingen en partners in het ecosysteem: leren over innovatieve manieren van samenwerking over sectoren heen, en tussen opleidingsniveaus.
Het zero emissions-doel is netto nul broeikasgasuitstoot in 2050, net als de ambitie van de Nederlandse overheid. ‘We zetten hierbij in op de ontwikkeling van roadmaps voor de energietransitie in de gebouwde omgeving, het elektriciteitssysteem en mobiliteit,’ vertelt de programmamanager. Als mede-initiatiefnemer van de learning community Systeemintegratie neemt het CoE deel aan een landelijk netwerk waar professionals, onderzoekers en studenten vanuit de kennisinstellingen samen aan vraagstukken werken rondom de integratie van de nieuwe duurzame energiewaardeketen; kennisvraagstukken én het human capital vraagstuk.
Met het thema zero waste streeft City Net Zero naar een 100 procent circulaire samenleving in 2050. ‘Hiertoe hebben we onder meer met partners het meerjarige, interdisciplinaire programma CIRCOLLAB opgezet. CIRCOLLAB organiseert regelmatig kennisevenementen, excursies en andere activiteiten in de regio waar CIRCOLLAB-partners kennis, ervaringen en ideeën kunnen uitwisselen.’
Bij het thema zero impact of climate extremes is een waterrobuuste en klimaatbestendige metropoolregio in 2050 het uitgangspunt. ‘Een mooi voorbeeld van waar we als CoE verschil maken is de ontwikkeling van een leertraject voor ambtenaren van de gemeente Amsterdam twee jaar terug. De minor Klimaatbestendige Stad – gebaseerd op de laatste inzichten uit onderzoek – vormde de basis voor deze cursus. Tijdens zo’n leertraject halen we ook meteen nieuwe kennisvragen op voor onderwijs en onderzoek. Het leertraject staat inmiddels open voor ambtenaren in heel Nederland,’ aldus Boerwinkel.
Als het aan Ploos van Amstel en Boerwinkel ligt, ontwikkelt het CoE City Net Zero zich de komende jaren tot een spin in het web op het gebied van grootstedelijke klimaatvraagstukken in de Metropoolregio Amsterdam. ‘We hebben hier bij de HvA veel kennis en expertise in huis over
techniek en gedragsverandering, van groene energie en circulair bouwen tot datamanagement en klimaatpsychologie. Die disciplines moeten we aan elkaar koppelen,’ zegt Ploos van Amstel. ‘Elke partij die zich hiervoor wil inzetten, moet bij ons terecht kunnen’, voegt Boerwinkel toe. ‘Wij kunnen ze koppelen aan de juiste onderzoekers of opleidingen en helpen bij het opzetten en coördineren van samenwerkingsverbanden. En vooral de krachten bundelen met bestaande initiatieven. Voor kenniswerkers wordt de organisatiedruk steeds groter, met de veelheid aan initiatieven gaat (te) veel tijd zitten in afstemming. Die handschoen pakken wij op voor onze eigen onderzoeksgroepen. Dan kunnen zij zich richten op de inhoud.’
Boerwinkel ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. ‘Er is veel energie rondom City Net Zero. We zitten hier midden in de stad, tussen de uitdagingen én de innovatie. Ons verhaal resoneert, en dat is precies wat we nodig hebben om dingen in beweging te krijgen.’
