Volgens de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) moet het voor consumenten aantrekkelijker en makkelijker worden om plastic drankflessen in te leveren. Dit is de kern van last onder dwangsom die de ILT heeft opgelegd aan Stichting Verpact. Verpact is onder meer verantwoordelijk voor de inzameling en recycling van plastic flesjes en moet minstens 90% van de plastic flesjes inzamelen, zodat producenten het materiaal opnieuw kunnen gebruiken. Deze wettelijke inzamelnorm geldt sinds 2022 en haalt Verpact bij lange na niet. Daarmee overtreedt de stichting al geruime tijd de wet.
In 2022 werd slechts 68% ingezameld. Met de niet-ingezamelde statiegeldflessen over 2022 kun je bijna de wereld rond als je ze rechtop achter elkaar zet. Ook in 2023 lijkt Verpact de norm opnieuw niet te halen. De last moet ervoor zorgen dat Verpact maatregelen neemt om aan haar verplichtingen te voldoen: het behalen van de inzamelnorm.
Een last onder dwangsom is een instrument van de toezichthouder om ervoor te zorgen dat de overtreder een overtreding beëindigt, voorkomt of zorgt dat er in de toekomst geen overtreding meer plaatsvindt. Als de overtreder de last niet of niet op tijd uitvoert dan moet hij een dwangsom betalen. Een dwangsom is dus geen boete, maar een prikkel voor de overtreder om de last uit te voeren. De ILT int pas een dwangsom wanneer de overtreder niet aan de opgelegde last heeft voldaan.
De afgelopen 3 jaar is ruim € 370 miljoen aan statiegeld niet uitgekeerd en blijven liggen bij de producenten. Naast de economische schade voor de consument is er ook milieuschade ontstaan door het niet halen van de inzamelnorm. Door deze maatschappelijke schade heeft de ILT besloten om een last onder dwangsom te stellen die in verhouding staat tot het geld dat omgaat in het statiegeldsysteem en de maatschappelijke schade die voorkomen had kunnen worden. Het doel van de ILT is dat er zo snel mogelijk een goed inzamelsysteem komt, waarmee het wettelijk percentage kan worden gerealiseerd en wat de maatschappelijke schade decimeert. De last onder dwangsom is opgebouwd uit 5 deellasten.
Verpact is verantwoordelijk voor het statiegeldsysteem in Nederland en kan de hoogte van het statiegeld vaststellen. Uit consumentenonderzoek dat Verpact begin 2023 liet uitvoeren, blijkt dat een verhoging van het statiegeld een overduidelijke stimulans voor de consument is om meer plastic flesjes in te leveren. Verpact heeft echter nagelaten te onderzoeken hoe hoog het statiegeld precies moet zijn, zodat meer consumenten hun plastic flesjes inleveren. De ILT wil nu dat Verpact onderzoek doet naar de hoogte van het statiegeld. De stichting krijgt tot uiterlijk 4 oktober 2024 de tijd om het onderzoek uit te voeren.
De andere lasten die de ILT aan de stichting heeft opgelegd, zien toe op het voor de consument makkelijker en aantrekkelijker maken om flesjes in te leveren. Verpact gaf zelf aan dat er op 1 juli 2021 bij de start van het statiegeldsysteem 12.000 inleverpunten nodig waren. Begin 2023 waren er nog maar 4.140 gerealiseerd. De ILT gelast nu dat Verpact vóór 1 januari 2027 minimaal 5.400 extra uitbetalende inleverpunten moet realiseren. Vanaf deze datum moet Verpact per 4 weken voor elk niet gerealiseerd inleverpunt € 25.000 betalen.
Ook moet Verpact onderzoeken hoe zij beschadigde flessen kan innemen met terugbetaling van het statiegeld. Dat dit nu niet kan, is een grote ergernis van de consument. De ILT verwacht uiterlijk 1 november 2024 de resultaten van het onderzoek naar de innamemogelijkheden te ontvangen. Wanneer deze datum niet wordt gehaald, moet Verpact een dwangsom van € 625.000 per week betalen. Dit geldt voor een periode van maximaal 16 weken.
Verpact moet daarnaast onderzoeken wat consumenten vinden van de manier waarop de verschillende inleverpunten het statiegeld terugbetalen. De uitkomsten van dit onderzoek moet Verpact op 4 oktober 2024 aan de ILT verstrekken. Als de ILT op deze datum geen rapport ontvangt, moet Verpact een dwangsom van € 2,5 miljoen per week betalen zolang zij de last niet uitvoert. Dit geldt voor een periode van maximaal 12 weken.
Ten slotte moet Verpact het voor consumenten makkelijker maken om inleverpunten bij hen in de buurt te vinden. Uiterlijk op 4 oktober 2024 moeten de consumenten de inleverpunten online kunnen vinden. Zo niet, dan moet Verpact een dwangsom van € 2,5 miljoen per week betalen zolang zij de last niet uitvoert. Dit geldt voor een periode van maximaal 12 weken.
In Nederland zit statiegeld op plastic flesjes en blikjes. Dit is geregeld in het Besluit beheer verpakkingen 2014, waarin maatregelen staan om de hoeveelheid verpakkingsafval zoveel mogelijk te beperken. De ILT houdt hier toezicht op. Het doel van inzamelen is om het gebruik van plastic te verminderen, zwerfafval te voorkomen en grondstoffen te hergebruiken. Dit draagt bij aan een circulaire economie. Nederland wil in 2030 het gebruik van grondstoffen halveren en in 2050 een geheel circulaire economie hebben.
