Wie aan Kerstmis denkt, denkt aan besneeuwde daken, witte boomtoppen en ijs op de sloten. Toch lijkt het erop dat de kerst van 2022 anders de boeken in zal gaan. Voor sneeuwliefhebbers misschien een domper, voor de energierekening een meevaller. Maar hoe realistisch is dit traditionele kerstweer eigenlijk nog in ons huidige klimaat?
Om het kerstklimaat van Nederland te bepalen, verdiepen we ons in het weer van het verleden. Temperaturen en neerslag wisselen echter sterk van dag tot dag. Om te bepalen of een specifieke dag warm, koud, droog of nat is voor de tijd van het jaar, worden dagwaarden daarom altijd vergeleken met de zogenaamde ‘decadenormaal’: de gemiddelde waarde over 30 jaar van een tiendaagse (of elfdaagse) periode. In ons geval gaat het om de laatste decade van het jaar (21 december – 31 december).
Uit de decadenormaal van weerstation De Bilt blijkt dat de laatste dagen van het jaar in het huidige klimaat (1991-2020) gemiddeld een maximumtemperatuur van 6,3 graden hebben. Dit is hoger dan begin vorige eeuw (1901-1930), toen de gemiddelde maximumtemperatuur nog 5,2 graden bedroeg. Ook de minimumtemperatuur, die een indicatie geeft van de temperatuur in de nacht, is gestegen: waar de gemiddelde minimumtemperatuur tussen 1901 en 1930 met -0,2 graden nog onder het vriespunt lag, ligt deze nu 1,5 graden boven nul. Nachtvorst tijdens de kerst wordt dus steeds zeldzamer (Figuur 1).
Dagen waarop het kwik de gehele dag niet boven het vriespunt uitkomt, zogenaamde ijsdagen, zijn door de jaren heen iets zeldzamer geworden (Figuur 2). Van de laatste 11 dagen van het jaar is er gemiddeld 0,9 een ijsdag. Begin vorige eeuw was dit aantal nog 1,2 en tussen 1961 en 1990 lag dit aantal met 1,7 nog hoger. De laatste keer dat een ijsdag voorkwam tijdens de kerst zelf is echter alweer een tijdje geleden: dit was namelijk voor Tweede Kerstdag het laatst het geval in 2000, en voor Eerste Kerstdag in 1994.
Figuur 1. Gemeten decadegemiddelde minimumtemperatuur in De Bilt tussen 21 en 31 december. Donkerblauwe lijnen geven de normalen van 1901-1930 en 1991-2020 aan.
Figuur 2. Gemeten aantal ijsdagen in De Bilt tussen 21 en 31 december. Grijze lijnen geven de normalen van 1901-1930 en 1991-2020 aan.
Figuur 3. Gemeten gemiddelde etmaalsom neerslag in De Bilt tussen 21 en 31 december. Donkerblauwe lijnen geven de normalen van 1911-1940 en 1991-2020 aan.
In een warmer klimaat worden de winters steeds natter. Dit komt door een toename van de hoeveelheid waterdamp in de lucht en een mogelijke toename van de westenwind, waardoor depressies ons vaker zullen bereiken. Deze trend is ook zichtbaar in de metingen in De Bilt in de decade rond de feestdagen (Figuur 3). Hoewel de gemiddelde neerslag sterk fluctueert van jaar tot jaar, zien we in de normalen terug dat de gemiddelde neerslag sinds 1911-1940, (neerslagmetingen zijn vanaf 1906 beschikbaar) is toegenomen.
Betekent een toename van neerslag ook een grotere kans op een witte kerst? Het antwoord daarop luidt helaas ‘nee’: het aantal potentiële sneeuwdagen neemt in een warmer klimaat namelijk af. Bovendien waait de wind op koude dagen in een warmer klimaat vaker uit het oosten, waardoor de lucht gemiddeld droger is.
Dat de gemiddelde weersomstandigheden zijn veranderd, betekent natuurlijk niet dat een winterse kerst geheel onmogelijk is geworden. Het weer fluctueert namelijk altijd boven en onder de normaal. Zo zit de schilderachtige witte kerst van 2010 nog vers in ons geheugen, terwijl we in 2015 een zachte eerste kerstdag hadden met een maximumtemperatuur van maar liefst 7,7 graden boven de normaal.
Het lijkt er nu op dat we deze kerst te maken krijgen met een zuidwestelijke stroming en bijbehorende aanvoer van relatief zachte temperaturen, boven de decadenormaal. Met een neerslagkans van ongeveer 70% tijdens de kerstdagen zal het daarnaast wisselvallig zijn. Duidelijk is in elk geval dat de kans op een witte of ijzige kerst dit jaar zeer klein is in De Bilt.
Het KNMI wenst u in elk geval prettige feestdagen toe!
KNMI-klimaatbericht door Lone Mokkenstorm
