In een circulaire economie verandert de manier waarop grondstoffen worden gebruikt in vergelijking met een lineaire economie, waarin grondstoffen worden gewonnen, verwerkt tot producten, gebruikt, en vervolgens als afval worden weggegooid. Bij een circulaire economie blijven grondstoffen langer in de economie doordat producten worden gerepareerd en hergebruikt, grondstoffen worden gerecycled en afval wordt geminimaliseerd. Hierdoor zou de primaire materiaalinzet en het materiaalgebruik in de economie, en de daarmee gepaard gaande milieudruk, moeten verminderen.
De materiaalinzet (DMI, Direct Material Input) geeft de totale hoeveelheid materialen weer die in de economie worden ingezet en verwerkt. De DMI omvat de binnenlandse winning van grondstoffen en de invoer van grondstoffen, halffabricaten en eindproducten uit het buitenland. In 2022 bedroeg de Nederlandse materiaalinzet 369 miljard kilogram, dit is exclusief wederuitvoer. Wederuitvoer omvat goederen die in Nederland zijn ingevoerd maar in (vrijwel) onbewerkte staat weer worden uitgevoerd en bestemd zijn voor gebruik of verbruik buiten Nederland. Deze goederen zijn wel tijdelijk eigendom geweest van een Nederlandse ingezetene. De invoer van goederen bestemd voor wederuitvoer wordt hier buiten beschouwing gelaten omdat deze niet in de Nederlandse economie worden ingezet.
De materiaalinzet is tussen 2010 (385 miljard kilogram) en 2022 (369 miljard kilogram) licht gedaald, met een dip in het coronajaar 2020 (359 miljard kilogram). Deze dip komt voornamelijk doordat de inzet van fossiele energiedragers in 2020 aanzienlijk lager was dan in de andere jaren. De daling in de materiaalinzet tussen 2010 en 2022 is terug te zien bij zowel de inzet van mineralen (niet-metalen) en fossiele energiedragers. De inzet van metalen en biomassa is in dezelfde periode juist iets gestegen.
Het Nederlandse materiaalgebruik (DMC, Direct Material Consumption) geeft de hoeveelheid materialen weer die in de Nederlandse economie worden gebruikt. De DMC omvat de materiaalinzet (DMI) minus de uitvoer van grondstoffen, halffabricaten en eindproducten. Het Nederlandse materiaalgebruik bedroeg 182 miljard kilogram in 2022. Een groot deel van de materiaalinzet in de Nederlandse economie wordt niet in Nederland geconsumeerd, maar gaat via de uitvoer naar het buitenland.
Het materiaalgebruik is tussen 2010 en 2022 vrij constant gebleven, gemiddeld rond de 186 miljard kilo per jaar. Sinds het coronajaar 2020 (180 miljard kilogram) is het materiaalgebruik iets lager. In 2022 steeg het materiaalgebruik wel weer iets (naar 182 miljard kilogram), maar vooralsnog niet tot het niveau van voor corona. De vraag is of hiermee de daling van het materiaalgebruik is ingezet. Onderliggend laten de materiaalsoorten een vergelijkbare ontwikkeling zien als bij de DMI. Het materiaalgebruik van biomassa en metalen is tussen 2010 en 2022 gestegen, terwijl het materiaalgebruik van mineralen (niet-metalen) en fossiele energiedragers is gedaald.
Het is de ambitie van het kabinet om het gebruik van primaire abiotische grondstoffen in 2030 te halveren ten opzichte van 2016. Het abiotisch materiaalgebruik wordt hier weergegeven als het materiaalgebruik (de DMC) exclusief biomassa. Tussen 2016 en 2022 is het abiotisch materiaalgebruik gedaald van 132 miljard kilogram naar 121 miljard kilogram, een daling van ruim 8 procent. Het gebruik van fossiele energiedragers (-12 procent) en mineralen (-9 procent) is in deze periode gedaald, terwijl het gebruik van metalen (+36 procent) juist sterk is toegenomen. De daling in het gebruik van fossiele energiedragers heeft onder andere te maken met de stijging van de productie van hernieuwbare energie.
Bij de internationale vergelijking wordt gebruik gemaakt van cijfers van Eurostat uit de Material Flow Accounts (MFA). De cijfers voor Nederland op basis van de MFA wijken af van de hier gepubliceerde cijfers op basis van de Materiaalmonitor, Zo wordt in de DMI van Eurostat wel wederuitvoer meegerekend, terwijl dit in de door het CBS gepubliceerde DMI niet het geval is.
Per inwoner heeft de Nederlandse economie een bovengemiddeld hoge materiaalinzet (29 duizend kilogram per inwoner). Finland heeft met 55 duizend kilogram per inwoner de hoogste materiaalinzet. Malta en Italië hebben met 11 duizend kilogram per inwoner juist een relatief lage materiaalinzet.
Kijkend naar het materiaalgebruik heeft Finland ook het hoogste materiaalgebruik per inwoner (46 duizend kilogram), terwijl Italië en Spanje het laagste materiaalgebruik hebben (9 duizend kilogram per inwoner). Opvallend is het lage Nederlandse materiaalgebruik, met 10 duizend kilogram per inwoner heeft Nederland na Spanje en Italië het laagste materiaalgebruik in de EU, ondanks de relatief hoge materiaalinzet. Hieruit blijkt dat Nederland relatief veel producten exporteert voor gebruik in het buitenland.
Wat betreft de langetermijntrends zien we geen heel opvallende ontwikkelingen. Opvallend zijn wel de dipjes in zowel de DMI als de DMC in 2008 (kredietcrisis) en 2020 (corona). Wel is het materiaalgebruik in zowel Nederland als de EU, na een stijging tussen 2000 en 2008, langzaam gedaald.
De DMI en DMC omvatten niet enkel grondstoffen, maar ook halffabricaten en eindproducten. De materiaalstroom van ingevoerde producten omvat slechts een deel van de totale materialen die nodig zijn voor hun productie. Afvalstromen of de inzet van energiedragers, materiaalstromen die niet in het eindproduct terechtkomen, blijven buiten beeld. Ook worden in de invoer en uitvoer afval en gerecyclede producten meegenomen. De materiaalinzet en het materiaalgebruik omvatten dus niet alleen primaire maar ook secundaire materialen.
