De textielindustrie is één van de meest vervuilende industrieën ter wereld. De totale uitstoot van broeikasgassen door de textielindustrie wereldwijd is 1,2 miljard ton CO2 per jaar.[1] De productie en consumptie van textielproducten is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. En dat leidt tot meer textielafval. Om te zorgen voor meer hergebruik, minder verspilling en minder vervuiling, is op 1 juli 2023 in Nederland het Besluit Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid Textiel (UPV Textiel) ingevoerd.
Met de UPV Textiel worden producenten van textiel (kleding en huishoudtextiel) verantwoordelijk voor het organiseren en betalen van het afvalbeheer van afgedankte producten. De hoop is dat dit leidt tot meer en beter hergebruik van textiel. Ook zullen producenten zo worden geprikkeld om te zorgen voor langere levensduur, meer hergebruik, reparatie en recycling van hun producten. Dat verlaagt voor hen namelijk de kosten van inzameling en recycling.
Tot juli 2023 waren gemeenten verantwoordelijk voor de inzameling en recycling van textielproducten in Nederland. Met de UPV Textiel wordt die verantwoordelijkheid verschoven naar producenten. Een producent is volgens de regeling degene die beroepsmatig een textielproduct voor het eerst op de Nederlandse markt brengt. Hieronder valt dus ook een importeur. Producenten die niet in Nederland gevestigd zijn (zoals e-commerce platforms) moet een in Nederland gevestigde vertegenwoordiger aanwijzen die de regels zal naleven. Producenten hebben vanaf 1 juli 2023 zes weken de tijd om zich aan te melden bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Producenten moeten maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat textiel zo veel mogelijk gerecyclede textielvezels bevat van afgedankte textielproducten. Daarnaast moeten zij zorgen voor een passend inzamelsysteem van textielproducten en dragen zij hier de kosten voor. ‘Passend’ houdt in dat het inzamelsysteem het hele jaar beschikbaar moet zijn en niet beperkt mag worden tot gebieden waar de inzameling goedkoper is.
De UPV Textiel bevat doelstellingen die zien op het afvalbeheer. Deze doelstellingen gelden vanaf 2025 en kunnen onderverdeeld worden in drie categorieën:
(1) voorbereiding voor hergebruik en recycling
(2) voorbereiding voor hergebruik
(3) vezel-tot-vezelrecycling [2]
Kort gezegd moet per jaar een oplopend percentage van het gewicht van textiel dat het voorgaande jaar door de producent in de handel is gebracht, worden voorbereid voor hergebruik of (vezel-tot-vezel) worden gerecycled.
Producenten moeten jaarlijks verslag doen over het behalen van de doelstellingen en het aantal textielproducten dat zij op de markt brengen. Dit verslag moet informatie bevatten over het innamesysteem, afvalpreventiemaatregelen, voorzieningen voor hergebruik of nuttige toepassing en de preventie van zwerfafval.
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) zal toezien op de naleving van deze verplichtingen uit de UPV Textiel. Zij kan onder andere geldboetes opleggen aan producenten.
Naleving van de regels zal voor veel producenten een uitdaging zijn, zowel qua kosten als vanuit organisatorisch perspectief. Producenten kunnen er daarom voor kiezen om zich aan te sluiten bij de collectieve producentenorganisatie: Stichting UPV Textiel.[3] Deze Stichting regelt het gehele afvalproces (waaronder de inzameling, het hergebruik en de recycling) en draagt zorg voor de rapportageverplichting. Producenten moeten hiervoor een jaarlijkse bijdrage betalen.
De komst van de UPV Textiel is een stap in de goede richting in het kader van verduurzaming. Maar één ding is zeker: het brengt vergaande verplichtingen mee voor de textielindustrie. Naar verwachting zullen veel producenten uit de kledingindustrie zich aansluiten bij de Stichting UPV Textiel om deze verplichtingen na te kunnen leven.
[1] Nota van Toelichting bij Besluit, par. 2.2
[2] Besluit van 14 april 2023, houdende regels voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor textielproducten (Besluit uitgebreide producentenverantwoordelijkheid), artikel 3, 4 en 5.
[3] Stichting UPV Textiel, 'Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid Textiel', Stichtingupvtextiel.nl.
