Nieuwe Europese regels tegen ontbossing en de gevolgen voor de vastgoedsector
Victoria Rakovitch en Denise Mollee bespreken de belangrijkste aspecten van de Europese Ontbossingsverordening en de gevolgen daarvan voor de vastgoedsector.
De bestrijding van ontbossing en bosdegradatie vormt een essentieel onderdeel van de maatregelen die nodig zijn om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren en de ambitieuze klimaatdoelen van de Europese Unie te realiseren. Deze doelen zijn vastgelegd in onder andere de Green Deal en de Overeenkomst van Parijs en beogen om uiterlijk in 2050 klimaatneutraliteit te bereiken en broeikasgasemissies tussen nu en 2030 met minstens 55% te verminderen ten opzichte van het niveau in 1990.
De Regulation on Deforestation-free products (EUDR), kortgezegd de Europese Ontbossingsverordening, is de opvolger van de European Timber Regulation (EUTR) en zal dankzij uitstel gelden vanaf 30 december 2025. De EUTR is bedoeld om te voorkomen dat illegaal gekapt hout op de EU-markt komt. De Europese Ontbossingsverordening gaat een stap verder en ziet op zowel import als export en geldt voor grondstoffen die worden gezien als voornaamste veroorzakers van ontbossing en aantasting van bos: runderen, cacao, koffie, oliepalm, rubber, soja, hout en producten die deze grondstoffen bevatten. Het beoogt bovendien een aanvulling te vormen op bestaande beleidsmaatregelen, zoals het aanpakken van structurele oorzaken van ontbossing in producerende landen en het versterken van internationale samenwerking voor duurzame handelsketens.
Reikwijdte van de Europese Ontbossingsverordening
De Europese Ontbossingsverordening geldt zowel voor producten die in de EU zijn geproduceerd en eventueel worden geëxporteerd, als producten die in de EU worden geïmporteerd, en geldt voor alle marktdeelnemers en handelaren die relevante producten of grondstoffen binnen de EU willen importeren, exporteren of produceren, met als doel om deze weer in de handel te brengen. Marktdeelnemers zijn “natuurlijke of rechtspersonen die relevante producten in de handel brengen of exporteren”. Handelaren zijn “andere entiteiten in de toeleveringsketen die dergelijke producten op de markt aanbieden”. De Europese Ontbossingsverordening is gericht op het minimaliseren van de bijdrage van de EU aan wereldwijde ontbossing en bosdegradatie en dient tegelijkertijd als stimulans van duurzame handelspraktijken. Runderen, cacao, koffie, oliepalm, rubber, soja, hout en producten die deze grondstoffen bevatten mogen immers enkel worden verhandeld, op de markt worden aangeboden, of geproduceerd worden als zij aan drie cumulatieve voorwaarden voldoen:
zij zijn aantoonbaar ontbossingsvrij;
zij zijn geproduceerd in overeenstemming met de wetgeving van het land van productie; en
ze gaan vergezeld van een zorgvuldigheidsverklaring.
Aan marktdeelnemers worden strengere eisen gesteld dan aan handelaren, omdat handelaren producten of grondstoffen gebruiken die al eerder in de keten zijn getoetst aan zorgvuldigheid.
Zo kunnen kmo-handelaren (kleine handelaren) bijvoorbeeld zorgvuldigheidsverklaringen van hun leveranciers gebruiken, terwijl markdeelnemers zelf een stelsel van zorgvuldigheid moeten opzetten, waarover hierna meer.
Zorgvuldigheidseisen en naleving
Marktdeelnemers dienen een stelsel van zorgvuldigheidseisen te implementeren. Dit stelsel bestaat uit drie kernstappen: i) gegevensverzameling, ii) risicobeoordeling en iii) het vaststellen van maatregelen om eventuele risico’s betreffende conformiteit van de relevante producten tot nul of een verwaarloosbaar niveau te brengen. Dit geheel wordt ook wel het ‘stelsel van zorgvuldigheidseisen’ genoemd.
Wat betreft de eerste stap, de gegevensverzameling, zijn marktdeelnemers verplicht om uitgebreide informatie te vergaren over elk relevant product, waaronder:
een beschrijving van de handelsnaam en het type van de relevante producten;
de hoeveelheid van de relevante producten;
het land van productie;
de geolocatie van productielocaties en productiedata;
naam, postadres en e-mailadres van zowel leveranciers als afnemers;
toereikend afdoende en verifieerbare informatie waaruit blijkt dat de relevante producten ontbossingsvrij zijn;
toereikend afdoende en verifieerbare informatie waaruit blijkt dat de relevante grondstoffen zijn geproduceerd in overeenstemming met de desbetreffende wetgeving van het land van productie.
Indien deze gegevens niet verzameld kunnen worden, mogen de relevante producten niet worden verhandeld of geëxporteerd.
Tijdens de tweede stap, de risicobeoordeling, analyseren marktdeelnemers de verzamelde gegevens om te beoordelen of een risico bestaat dat de producten niet aan de voorschriften voldoen. Hierbij wordt onder andere rekening gehouden met de mate van ontbossing in het land van herkomst, de aanwezigheid van inheemse volkeren en conclusies van de vergaderingen van de deskundigengroepen van de Commissie ter ondersteuning van de Europese Ontbossingsverordening. De marktdeelnemers documenteren en evalueren de risicobeoordelingen minstens één keer per jaar en stellen die op verzoek van de bevoegde autoriteiten ter beschikking.
De derde stap omvat, in geval van risico van non-conformiteit, het implementeren van risicobeperkende maatregelen. Dit kan variëren van het eisen van aanvullende informatie, gegevens of documentatie en het uitvoeren van onafhankelijke onderzoeken of audits. Deze maatregelen moeten jaarlijks worden geëvalueerd en op verzoek ter beschikking van de bevoegde autoriteit worden gesteld.
Handhaving en sancties
De naleving van de Europese Ontbossingsverordening wordt gehandhaafd door bevoegde autoriteiten in de lidstaten. In geval van overtredingen kunnen deze autoriteiten (onmiddellijke) maatregelen nemen waaronder het in beslag nemen van producten, of het opschorten van het in handel brengen, het op de markt aanbieden of het uitvoeren van de relevante grondstoffen of producten. De bevoegde autoriteit kan bovendien boetes opleggen die evenredig zijn aan de milieuschade en aan de waarde van de betrokken relevante grondstoffen of producten en overgaan tot strafrechtelijke handhaving op grond van de Wet economische delicten.
In Nederland is het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en natuur (LVVN) verantwoordelijk voor het beleid. De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) en de Douane zijn verantwoordelijk voor toezicht en handhaving.
Voorgestelde wijzigingen en kritiek
Op 14 april 2024 heeft het Europees Parlement een amendement ingediend om een zogenaamde ‘no-risk categorie’ in te voeren. Volgens dit voorstel zouden producten uit landen of regio’s zonder risico niet onderworpen zijn aan bovenstaande voorwaarden. Critici vrezen dat een zogenaamde ‘no-risk categorie’ afbreuk doet aan de effectiviteit van de verordening. Op dit moment is het dan ook afwachten wat de Europese Raad zal doen met de voorgestelde wijzigingen.
Relevantie voor de vastgoedpraktijk
De Europese Ontbossingsverordening vormt een belangrijke ontwikkeling voor de vastgoedsector. Bouwmaterialen zoals hout en rubber, die veelvuldig worden toegepast in de vastgoedsector, vallen onder de reikwijdte van deze regelgeving. Sinds de inwerkingtreding van de verordening in juni 2023 is gebleken dat voornamelijk het verzamelen van informatie veel tijd kost, dit is dan ook de reden dat er uitstel is verleend. Marktdeelnemers moeten per 30 december 2025 voldoen aan de regels en handelaren per 30 juni 2026. Het is dan ook van belang om vroegtijdig inzicht te verkrijgen in de herkomst en productiemethoden van dergelijke materialen, zodat de naleving van de zorgvuldigheidseisen kan worden gewaarborgd, eventuele vertragingen in de uitvoeringsfase worden voorkomen en handhavend optreden achterwege blijft.
Deze verordening biedt tevens een kans voor de sector om zich te profileren als voorloper op het gebied van duurzame bouwpraktijken. Door het integreren van ontbossingsvrije materialen in bouwprojecten kunnen vastgoedontwikkelaars niet alleen voldoen aan de veranderende regelgeving, maar ook bijdragen aan bredere maatschappelijke doelen zoals milieubescherming en verantwoord grondstoffengebruik. Dit sluit aan bij de toenemende vraag naar duurzame oplossingen in de markt.
