Om de doelstellingen van de Europese Green Deal te realiseren, moet de EU overschakelen op schonere, groenere en slimmere mobiliteit. De Commissie heeft daarom vier voorstellen aangenomen om het Europese vervoer te moderniseren.
Volgens de Commissie zullen de voorstellen de sector op weg helpen om zijn uitstoot met 90 % te verminderen. Dit gebeurt onder andere door de connectiviteit te verbeteren en meer passagiers en goederen over te hevelen naar het spoor en de binnenwateren, door de uitrol van oplaadpunten, alternatieve tankinfrastructuur en nieuwe digitale technologie te ondersteunen, door meer nadruk te leggen op duurzame stedelijke mobiliteit en door het gemakkelijker te maken om verschillende vervoersopties te kiezen in een efficiënt multimodaal systeem, zullen de voorstellen de sector op weg helpen om zijn uitstoot met 90 % te verminderen.
De vier voorstellen worden hieronder verder toegelicht.
Het TEN-T is een netwerk van spoorwegen, binnenwateren, kustvaartroutes en wegen in de hele EU. Het verbindt 424 belangrijke steden met havens, luchthavens en spoorwegterminals. Als het TEN-T klaar is, zal de reistijd tussen die steden aanzienlijk worden ingekort. Zo zal een treinreis tussen Kopenhagen en Hamburg geen 4,5 maar 2,5 uur duren.
Om leemtes op te vullen en het hele netwerk te moderniseren, wordt het volgende voorgesteld:
Op belangrijke passagierslijnen van het TEN-T moeten treinen tegen 2040 minstens 160 km/u kunnen rijden, zodat de hele EU over concurrerende hogesnelheidslijnen beschikt. Kanalen en rivieren moeten gedurende een minimumaantal dagen per jaar goed bevaarbaar zijn, zonder problemen door bijvoorbeeld de waterstand.
Er moeten meer overslagterminals komen, de capaciteit in goederenterminals moet worden verhoogd, de wachttijden aan grensovergangen op het spoor moeten worden ingekort, goederentreinen moeten langer worden zodat meer vracht op schonere wijze wordt vervoerd en vrachtwagens moeten op het hele net op de trein kunnen. Er worden negen Europese vervoerscorridors met geïntegreerde wegen, spoorwegen en binnenwateren opgericht, zodat de infrastructuurplanning kan voldoen aan de reële behoefte.
Het uitgebreide netwerk moet klaar zijn in 2050, maar voor belangrijke delen van het netwerk wordt de nieuwe tussentijdse termijn van 2040 vastgesteld. Zo moeten onder andere de nieuwe hogesnelheidslijnen tussen Porto en Vigo en tussen Boedapest en Boekarest klaar zijn in 2040.
Alle 424 grote steden op het TEN-T-netwerk moeten plannen voor duurzame stedelijke mobiliteit opstellen om emissievrije mobiliteit te bevorderen en het openbaar vervoer en de wandel- en fietsinfrastructuur uit te breiden en te verbeteren.
Het spoor blijft een van de veiligste en schoonste vervoerswijzen en staat daarom centraal in een duurzaam Europees mobiliteitsbeleid. Het TEN-T-voorstel gaat vergezeld van een actieplan voor internationaal en langeafstandsvervoer, waarin een stappenplan is opgenomen om het treinverkeer op hogesnelheidslijnen tegen 2030 te verdubbelen en tegen 2050 te verdrievoudigen.
Hoewel het aantal treinreizigers de voorbije jaren is gestegen, werd amper 7 % van het aantal spoorkilometers tussen 2001 en 2018 afgelegd op internationale trajecten. Het actieplan bevat concrete oplossingen voor de problemen waarmee het internationale en langeafstandsverkeer wordt geconfronteerd, zodat het spoor aantrekkelijker wordt en meer mensen de trein kiezen voor hun buitenlandse reizen. Enkele belangrijke maatregelen:
in 2022 een wetsvoorstel indienen waardoor multimodale ticketverkoop gebruiksvriendelijker wordt;
reizigers in staat stellen om de beste tickets te vinden tegen de voordeligste prijs, passagiers beter ondersteunen bij verstoringen, en onderzoeken of treinkaartjes in de hele EU kunnen worden vrijgesteld van btw;
overbodige nationale technische en operationele voorschriften afschaffen;
in 2022 voorstellen inzake dienstregeling en capaciteitsbeheer indienen die snellere en frequentere internationale spoorwegdiensten stimuleren;
in 2023 richtsnoeren voor toegangstarieven opstellen waardoor spoorwegmaatschappijen gemakkelijker toegang krijgen tot de infrastructuur, de concurrentie toeneemt en reizigers profiteren van betere ticketprijzen.
In afwachting van de inwerkingtreding van de nieuwe TEN-T-normen zal de Commissie vóór 2030 steun verlenen aan ten minste 15 internationale proefprojecten om de aanpak van het actieplan te testen.
Slimme mobiliteit zorgt voor duurzamere mobiliteit. De Commissie stelt voor de ITS-richtlijn uit 2010 aan te passen aan de opkomst van nieuwe mobiliteitsopties en -applicaties en geconnecteerde en geautomatiseerde wagens. Wij stellen voor om bepaalde cruciale gegevens zoals snelheidsbeperkingen, verkeerscirculatieplannen of werkzaamheden beschikbaar te stellen in digitaal formaat zodat nieuwe intelligente diensten sneller kunnen worden ingevoerd op het TEN-T-netwerk en uiteindelijk het volledige wegennet. Ook zullen op het TEN-T-netwerk essentiële veiligheidsdiensten ter beschikking van bestuurders worden gesteld.
De richtlijn zal worden aangepast aan de nieuwe prioriteiten voor de verbetering van multimodale en digitale diensten.
Het nieuwe kader voor stedelijke mobiliteit heeft voordelen voor iedereen. Steden vormen een thuis voor miljoenen mensen. Met ons voorstel willen wij een oplossing bieden voor problemen die door die intense economische bedrijvigheid worden veroorzaakt, zoals files, uitlaatgassen en lawaai. Het kader voor stedelijke mobiliteit bevat Europese richtsnoeren voor de beperking van de uitstoot en voor betere mobiliteit, onder meer door duurzame stedelijke mobiliteitsplanning. De klemtoon ligt vooral op openbaar vervoer, lopen en fietsen. In het voorstel wordt ook prioriteit gegeven aan een emissievrij stadswagenpark, zoals (online) taxi's, een emissievrije laatste kilometer voor leveringen in de stad, de bouw en de modernisering van multimodale knooppunten en nieuwe digitale oplossingen en diensten. Het voorstel geeft een overzicht van de financieringsmogelijkheden voor lokale en regionale overheden om werk te maken van die prioriteiten. In 2022 zal de Commissie een aanbeveling aan de EU-lidstaten voorstellen waarin zij hen verzoekt nationale plannen op te stellen om de steden te helpen bij het ontwikkelen van hun mobiliteitsplannen.
Dit is het tweede pakket voorstellen voor de overgang naar schoner en groener vervoer, na de strategie voor duurzame en slimme mobiliteit van de Commissie uit december 2020. De strategie is een routekaart die de sector begeleidt op weg naar de doelstellingen van de Europese Green Deal.
