Op 14 oktober publiceerde het kabinet de actualisatie van het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE). Wij verwelkomen de aangescherpte koers, waarin samenwerking en ketenaanpak centraal staan, maar zien dat structurele financiering en concrete uitvoeringsdoelen nog onvoldoende zijn geborgd.
Gemeenten en publieke afvaldiensten zijn een onmisbare schakel in de circulaire keten. Alle grondstoffenstromen komen langs onze leden, voordat ze opnieuw waarde krijgen in de economie.
Ketentafels: kansrijk, mits goed ingericht
De introductie van ketentafels per productgroep is een stap vooruit. Ze bieden kansen om beleid en praktijk dichter bij elkaar te brengen, mits ze goed worden ingericht. Het is belangrijk dat duidelijk is wie de tafels organiseert, hoe besluiten worden geborgd en hoe bestaande kennisnetwerken worden benut.
Alleen met een goede inrichting voorkomen we versnippering en benutten we de kracht van bestaande samenwerkingen. Wij helpen graag om die verbinding te leggen: tussen beleid en uitvoering, tussen rijk en regio, en tussen ambitie en praktijk.
Van praten naar doen
De circulaire transitie vraagt meer dan visie: ze vraagt actie. De uitvoering van maatregelen zoals circulaire ambachtscentra, uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) om meer stromen en het VANG-programma vergt langdurige investeringen, niet eenmalige subsidies.
Wij onderschrijven de keuze om aan te sluiten bij Europees beleid, maar Nederland mag daardoor niet te afwachtend zijn. Op Europees niveau wordt vaak geleerd van lidstaten die vooroplopen.
Ralph Peters, woordvoerder NVRD
Wat beter moet
Wij delen de conclusie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat structurele financiële zekerheid en uitvoerbare randvoorwaarden nog ontbreken. Wij roepen het nieuwe kabinet op om:
Concrete, meetbare en afrekenbare doelen per productgroep wettelijk vast te leggen
Meerjarige uitvoeringsfinanciering beschikbaar te stellen
De focus te verleggen van recycling naar preventie en hergebruik
Een circulaire economie is geen recycle-economie
Daarnaast waarschuwen wij voor een te eenzijdige focus op recycling. De doelstelling van 82% recycling in 2035 legt de nadruk op de afvalfase, terwijl de kraan open blijft staan. Uit onderzoek van Wageningen University & Research, uitgevoerd in opdracht van de NVRD en Verpact, blijkt dat nog altijd 64% van de kunststofverpakkingen beperkt of niet recyclebaar is. Dat onderstreept dat de focus moet verschuiven naar preventie, productontwerp en hergebruik.
Een circulaire economie is geen recycle-economie: het gebruik van minder of andere grondstoffen moet actief worden gestimuleerd. De meeste UPV’s kennen uitsluitend recyclingdoelen per materiaalstroom, terwijl juist hergebruik en hoogwaardige toepassing bepalend zijn voor echte circulariteit.
Hierbij is het ook essentieel om ontwijkgedrag en greenwashing te voorkomen. Circulaire claims moeten onderbouwd en transparant zijn, zodat koplopers zich kunnen onderscheiden. Om die koplopers ruimte te geven, is niet alleen financiële steun nodig, maar ook regelgeving en beleidsruimte om te experimenteren. Veel circulaire businessmodellen zijn in eerste instantie niet rendabel; dat vraagt om investeringszekerheid op de lange termijn. De overheid heeft daarin een duidelijke regierol te vervullen.
Sluit de keten per stroom
Tot slot constateren wij, net als het PBL, dat de aanpak van verschillende afvalstromen in UPV-verband sinds 2023 nauwelijks is aangescherpt. Juist daar ligt de sleutel om ketens te sluiten. Wij roepen daarom op om de aanbevelingen van het PBL te vertalen naar concrete actieplannen per stroom.
Ralph Peters, woordvoerder NVRD
Aan de slag
De aangekondigde kabinetsbrieven over standaardisering van afvalinzameling en de herziening van UPV bieden kansen. Ook de voortzetting van het VANG-programma opent de deur naar vernieuwing.
Wij willen, samen met het Rijk en ketenpartners, werken aan een uitvoeringsagenda die realistisch én ambitieus is. Dat betekent:
Structurele middelen voor lokale uitvoering
Heldere doelen per productgroep
Sterke preventieprikkels voor producenten en consumenten
