De lokale basis van ons energiesysteem is niet in balans. Er zijn te weinig mogelijkheden voor burgers en bedrijven om onderling stroom uit te wisselen. De warmtetransitie komt onvoldoende op gang. Een samenhangende aanpak op lokaal niveau ontbreekt. Zonder extra maatregelen verergert de opstopping op het stroomnet, vertraagt de groei van elektrisch rijden, vallen collectieve initiatieven voor lokale energie stil en komt klimaatrechtvaardigheid onder druk te staan.
Dit schrijft Kees Vendrik, voorzitter van het Nationaal Klimaat Platform in het nieuwe signalenrapport ‘Basis in Balans’, dat aangeboden is aan minister Jetten voor Klimaat en Energie. Het rapport richt zich op de verduurzaming van het decentrale deel van het energiesysteem. Vendrik komt met drie voorstellen die voor versnelling kunnen zorgen en de lokale basis van ons energiesysteem beter in balans brengen.
De eerste is om versnelling te belonen. Hij stelt voor leefbaarheids- en omgevingsfondsen in te zetten op plekken waar omwonenden en bedrijven overlast ervaren van grote energieprojecten. Die projecten zijn belangrijk voor de nationale energietransitie, maar hebben vaak grote impact op de lokale omgeving. De inzet van leefbaarheids- of omgevingsfondsen maakt het voor omwonenden betaalbaar om hun eigen buurt of bedrijventerrein versneld te verduurzamen. Landelijke projecten krijgen zo een koppeling met lokale verduurzaming.
Het tweede voorstel is om sterker in te zetten op lokale systeemintegratie. Daarvoor is bij de warmtetransitie een gelijk speelveld nodig voor de individuele route en de collectieve route. Nu worden de netkosten van individuele warmtepompen landelijk in de netwerkkosten versleuteld, terwijl de kosten van warmtenetten voor ontwikkeling, transport en levering van warmte lokaal worden verrekend over het aantal aansluitingen op zo’n warmtenet.
Bij de lokale systeemintegratie hoort ook stroomlijning van het woud aan subsidieregels. “De veelheid aan losse regelingen maken de verduurzaming van een wijk een gordiaanse knoop voor een lokale overheid, waar subsidies elkaar soms ook in de wielen rijden”, schrijft Vendrik.
Als derde adviseert het Nationaal Klimaat Platform om energiehubs te bevorderen. De kern daarvan is dat Rijk, decentrale overheden en netbeheerders 380 bedrijventerreinen (10 procent van het totaal) alle ruimte geven hun eigen energiehub te ontwikkelen. Dit geeft een impuls aan lokale samenwerking om duurzaam energie op te wekken, te delen, op te slaan en het systeem slim aan te sturen. Het verlicht de druk op de stroomnetwerken en geeft bedrijven weer ruimte om te groeien en te verduurzamen. Deze zelfde aanpak kan ook werken voor initiatieven in de woonomgeving. Een snelle inzet van de 166 miljoen uit het stimuleringsfonds Energiehubs helpt op dit terrein meer tempo te maken.
