Een voedselverpakking recyclen naar eenzelfde voedselverpakking is lastig. Nieuwe verpakkingen moeten namelijk, terecht, voldoen aan strenge eisen op het gebied van voedselveiligheid. Recyclaat, de nieuwe stof die ontstaat na recycling, bevat echter vaak een oerwoud aan onbedoelde stoffen. Daardoor is het voor experts op het gebied van voedselveiligheid onbegonnen zaak om te onderzoeken welke dat zijn en of ze veilig zijn. Tot nu. Onderzoekers van Wageningen University & Research hebben de reis van een verpakking in kaart gebracht, van productie tot recycling, en bij elke stap gekeken welke vervuiling de verpakking bevat. “Onze mond viel open van verbazing.”
“Om te onderzoeken op welk punt in het recyclingproces onbedoelde stoffen in het materiaal van de verpakking belanden, hebben we plastic (HDPE) melkflessen onderzocht,” vertelt onderzoeker Ulphard Thoden van Velzen. “Een plastic melkfles kent verschillende fases in zijn leven: hij wordt geproduceerd, staat in de supermarkt en belandt daarna bij de consument. Vervolgens wordt hij weggegooid bij het PMD-afval en opgehaald door het afvalbedrijf. Dan gaat hij eerst naar een overslagstation om vanaf daar naar een sorteerbedrijf te gaan. Ten slotte wordt hij naar het recyclingbedrijf gebracht om er nieuw basismateriaal van te maken, recyclaat.”
Op ieder punt in het proces hebben hij en zijn team melkflessen uit het proces gehaald om te controleren, en in elk van die melkflessen vonden ze contaminanten. Contaminanten zijn stoffen die niet in het product horen, maar daar wel in belanden. Thoden van Velzen: “Op de meeste punten waren het grotendeels stoffen die we zouden verwachten.” Maar op twee punten vonden ze vreemde resultaten: bij binnenkomst in het sorteerbedrijf en bij vertrek.
“De flessen die net binnenkomen bij het sorteerbedrijf bevatten hele kleine hoeveelheden chemische stoffen die uit de dop en het label van de fles komen. Dat hadden we niet verwacht.” Maar dat was nog niet eens de meest verrassende uitslag. Die kwam toen ze de flessen onderzochten die uit het eind van het sorteerproces werden gehaald. “We waren even helemaal van het padje af, klopt dit echt wel?” De verbazing klinkt nog steeds in Thoden van Velzen’s stem als hij erover vertelt. “In vergelijking met de andere momenten, zagen we hier ineens ontzettend veel, en heel uiteenlopende stoffen. En iedere keer als we weer een andere fles onderzochten, waren het weer andere stoffen. Vooral dat vonden wij heel vreemd.”
Wat bleek oorzaak van deze mysterieuze contaminatie? De balenpers. “Aan het eind van de route in het sorteerbedrijf staat een machine die alle zelfde soorten plastic (PE) bij elkaar perst. Dit wordt een kubus van bij elkaar geperste verpakkingen die op die manier gemakkelijk vervoerd kan worden naar de volgende stap: het recyclingbedrijf,” aldus Thoden van Velzen. Alleen, in deze samengeperste kubus bevinden zich niet alleen melkverpakkingen: “Alle PE-plastics komen hierin samen: wasmiddelflessen, shampooflessen, wc-reiniger, je kunt het zo gek niet bedenken. En die zijn niet allemaal schoon. Door het persen stromen alle restjes die daar nog in zitten, langs de andere verpakkingen naar beneden. Dus ook langs de melkflessen. Dáár komt die grote hoeveelheid en vooral die grote diversiteit aan contaminanten vandaan.”
“Nu we weten waar in het proces het probleem ontstaat dat ervoor zorgt dat we verpakkingen nog niet goed kunnen recyclen, kunnen we daar wat aan doen.” Wat zijn oplossingen die de onderzoeker ziet? “In de route naar een meer circulaire economie zouden we sowieso moeten voorkomen dat chemicaliën van de dop en het label naar de fles kunnen reizen. Daar moet dus in het ontwerpproces al rekening mee worden gehouden, door bijvoorbeeld een ander type inkt te gebruiken om de labels te bedrukken.
Daarnaast zouden we dit soort flessen apart moeten kunnen sorteren om er daarna een aparte baal van te persen, zodat deze verpakkingen niet of nauwelijks meer in contact komen met andere verpakkingen. Dan kunnen we namelijk een veel hogere kwaliteit gerecycled materiaal maken. Of de kwaliteit dan echt hoog genoeg is om te worden goedgekeurd voor gebruik in voedselverpakkingen, zal de toekomst moeten uitwijzen. Het proces kan gemakkelijker worden gemaakt door bijvoorbeeld verpakkingsstandaardisatie: veel meer verpakkingen van exact hetzelfde soort plastic en met minder verstorende componenten.
Nu we de locatie en de oorzaak van het probleem weten, kunnen we ook veel gerichter naar een oplossing zoeken.”
