Blikjes horen niet in het milieu thuis. Deze metaalverpakkingen en ander zwerfafval hebben negatieve gevolgen voor de leefbaarheid en beïnvloeden natuur, mens en dier. Daar komt bij dat een aluminium drankblikje nauwelijks vergaat en dus eigenlijk altijd in de omgeving aanwezig blijft. De regering heeft daarom vorig jaar richting producenten aangegeven dat het aantal blikjes in het zwerfafval in de loop van 2021 met 70 tot 90% moest afnemen ten opzichte van het gemiddelde van 2016/2017. Wanneer die doelstelling niet wordt gehaald, zou op blikjes statiegeld worden ingevoerd om zo te stimuleren dat mensen hun blikjes inleveren in plaats van ze in het milieu te gooien. Wat blijkt: het gemiddeld aantal blikjes in het zwerfafval neemt de afgelopen jaren niet af, maar juist toe en wel met 27%. Dat maakt de afgesproken daling onhaalbaar. Daarom hakte staatssecretaris van Veldhoven de knoop vervroegd door: per 31 december 2022 komt op blikjes met een maximale inhoud van 3 liter minimaal 15 cent statiegeld.
Daartoe wordt via het Besluit maatregelen metalen drankverpakkingen, dat na internetconsultatie is aangepast en 18 mei jl. in het Staatsblad verscheen, het Besluit beheer verpakkingen 2014 gewijzigd. De statiegeldverplichting gaat gelden voor alle soorten blikjes, ongeacht de dranksoort die ze bevatten. Producenten en importeurs moeten de metalen drankverpakkingen die onder het statiegeldstelsel vallen dus van de aanduiding «Statiegeld» gaan voorzien. Weliswaar is het statiegeldbedrag vastgesteld op 15 cent, maar het staat producenten vrij om een hoger bedrag te hanteren als zij dit nodig achten om tot een effectieve prikkel tot inleveren te komen. Eerder was al afgesproken dat per 1 juli 2021 voor alle plastic flesjes onder de 1 liter 15 cent statiegeld gaat worden geheven.
Daarnaast worden producenten per 1 januari 2024, twee jaar na de invoering van de statiegeldplicht, verplicht per kalenderjaar minimaal 90% gewichtsprocent van de metalen verpakkingen die ze op de markt brengen te recyclen. Die doelstelling moet uiterlijk over het kalenderjaar 2024 bereikt zijn. Volstaan kan worden met 80% wanneer ten minste 10% van het totaal van de in de handel gebrachte metalen drankverpakkingen, dat niet gescheiden is ingezameld, op eenzelfde manier kan worden hergebruikt, gerecycled of nuttig kan worden toegepast met als resultaat een eindproduct van vergelijkbare kwaliteit als de producten die voortvloeien uit gescheiden ingezamelde metalen drankverpakkingen. Momenteel wordt in de praktijk 77% van de blikjes gerecycled, en na de maatregel hoopt de regering dat op te kunnen krikken tot ongeveer 97%. Dit zou een grote stap betekenen richting een circulaire economie, en bovendien 23 kiloton aan CO2 besparen die anders met het produceren van nieuwe verpakkingen gepaard zou gaan.
Met de invoering van statiegeld op kunststofdrankflessen voor water of frisdrank moeten producenten en importeurs met ingang van 1 juli 2021 de beschikking hebben over een statiegeldsysteem dat kunststofflessen inneemt. Hiervoor zullen producenten en importeurs het bestaande systeem van statiegeld met innamepunten bij supermarkten uitbreiden met innamepunten op treinstations, grote tankstations langs de snelweg en bij grote cateraars. De innameapparatuur voor kunststof flessen kan geschikt gemaakt worden voor de inname van metalen drankverpakkingen. Dit vraagt om een verdubbeling van de capaciteit van het statiegeldsysteem. Om tot een goedwerkend operationeel systeem te komen is daarom de termijn tot en met 2024 nodig. Daarbij hoeven producenten niet individueel te werk te gaan, maar kunnen zij zich bijvoorbeeld aansluiten bij het al bestaande programma van de Stichting Afvalfonds Verpakkingen. Hierbij zorgt het Afvalfonds, tegen betaling door de producenten, voor de inzameling van blikjes bij verschillende verkooppunten.
Net als bij statiegeld op kleine plastic flesjes hoeven de horeca en kleinere verkopers zoals de kiosk of de kleine buurtsupermarkt niet aan de inname mee te doen.
Een grootschalige verschuiving van metalen drankverpakkingen naar knijpverpakkingen of drankkartons, als gevolg van deze regelgeving, acht de staatssecretaris niet aannemelijk. Deze verpakkingssoorten zijn veelal niet geschikt voor het verpakken van frisdranken met koolzuur, bier en alcoholhoudende drank. En dit zijn bij uitstek de dranken die verpakt zijn in metalen blikjes. Desalniettemin heeft de staatssecretaris toegezegd een eventuele verschuiving naar alternatieve verpakkingen te gaan monitoren en bovendien te willen kijken naar een recyclingdoelstelling voor ook drankenkartons. Wellicht wordt dat dus de volgende stap in de strijd tegen het zwerfafval!
