Het nieuwe kabinetsbeleid in de Miljoenennota leidt in doorsnee tot ruim 3% meer koopkracht in 2023. Dit gaat ten koste van een daling van het overheidssaldo met 1,5% bbp in 2023. De armoede neemt in 2023 af. Een nieuwe stresstest “Kosten van levensonderhoud” laat zien dat de kwetsbaarheid als gevolg van een laag inkomen is afgenomen als gevolg van het tijdelijk beleid, daar staat tegenover dat de kwetsbaarheid als gevolg van een hoge energierekening is toegenomen. Dit blijkt uit de vandaag gepubliceerde Macro Economische Verkenning (MEV) van het CPB.
CPB-directeur Pieter Hasekamp: “Het koopkrachtpakket geeft vooral huishoudens met de laagste inkomens tijdelijk verlichting. Zij hebben ook het meeste last van de hoge energieprijzen. Tegelijk laat onze stresstest zien dat niet iedereen wordt bereikt, zeker niet als de gasprijs nog hoger uitpakt. Vooral huishoudens met een hoog energieverbruik en een inkomen net boven het sociaal minimum lopen risico op financiële problemen.”
De oorlog in Oekraïne en de daaruit volgende energiecrisis zorgen voor een kanteling in het economisch beeld. De inflatie holt de huishoudbestedingen uit, waardoor de economie na sterk herstel uit de coronacrisis in een duidelijk lager groeitempo belandt. Het kabinetsbeleid dempt dit effect, waardoor de consumptiegroei gunstiger is dan eerder voorzien. Bedrijven profiteren van de gestutte vraag, waardoor de productie groeit in 2023. De onderkant van de inkomensverdeling gaat er het meest op vooruit als gevolg van het beleid. Waar eerder een verdere oploop van het aantal personen in armoede werd geraamd, resulteert na verwerking van het beleid een daling tot 4,9% van de bevolking. Het beleid is wel grotendeels tijdelijk, dit betekent dat als de energieprijzen ook na 2023 hoog blijven, de armoede bij ongewijzigd beleid weer zal stijgen en de koopkracht zal dalen. Om de onzekerheid te benadrukken, zijn ook varianten met een lagere en hogere gasprijs doorgerekend. In een ongunstig scenario is de koopkrachtontwikkeling in 2022 en 2023 cumulatief ruim 4%punt slechter.
Op verzoek van de Tweede Kamer heeft het CPB een nieuwe stresstest “Kosten van levensonderhoud” uitgevoerd. De stresstest laat zien dat het beleid uit de Miljoenennota in 2023 zorgt voor bijna een halvering van het aantal huishoudens met risico op betalingsproblemen ten opzichte van het beeld uit de cMEV, tot 540 duizend. Dit is onder de aanname van een gelijkblijvend energiegebruik,bij de gasprijs in de basisraming. In een variant met een hogere gasprijs stijgt dit tot 860 duizend huishoudens. Het tijdelijk beleid zorgt voor een inkomenstoename voor de laagste inkomens, waardoor de kwetsbaarheid daar afneemt. Daar staat tegenover dat huishoudens met een hoge energierekening door de huidige hoge prijzen kwetsbaarder zijn, ook boven 120% van het sociaal minimum. Dit impliceert ook dat eventueel aanvullend beleid om kwetsbaarheid te verminderen, idealiter aangrijpt bij de energierekening: door versnelde verduurzaming, of gerichte compensatie op de energierekening.
NB In deze raming is het beleid uit de Miljoenennota verwerkt. Het onderliggend economische beeld is niet geactualiseerd, dit is gelijk aan de concept-Macro Economische Verkenning (cMEV) van augustus, waarin economische data tot eind juli zijn verwerkt. Verschillen tussen cMEV en MEV zijn derhalve het gevolg van het beleid uit de Miljoenennota. In de MEV zijn de beleidsmaatregelen verwerkt die zijn aangeleverd tot 7 september. De extra aanvullende maatregelen die het kabinet op Prinsjesdag heeft aangekondigd, zijn niet meegenomen in de berekeningen.
