Om in de toekomst voldoende, gezond en duurzaam geproduceerd voedsel te garanderen dat betaalbaar en veilig is voor iedereen zijn nieuwe nationale en internationale spelregels nodig. De internationale gemeenschap moet zich daarvoor inzetten, zo betogen onderzoekers van Wageningen University & Research in aanloop naar de internationale voedseltop UN Food Systems Summit op 23 september. Deze top is onderdeel van de algemene vergadering van de Verenigde Naties in New York.
In 2020 werden tussen de 720 en 811 miljoen mensen getroffen door honger, en bijna evenveel mensen (768 miljoen) zijn ondervoed. Door eenzijdige voeding of gebrek aan verse producten hebben 2 miljard mensen een tekort aan essentiële nutriënten en vitamines. Tegelijkertijd stijgt ook het aantal mensen met overgewicht (1,9 miljard) of obesitas (650 miljoen) wereldwijd. Deze enorme tegenstelling maakt de urgentie voor een ander voedselsysteem groter dan ooit. Vooral arme mensen gaan steeds ongezonder eten. Volgens de wetenschappelijke raad (Scientific Group) van UNFSS zijn zeer diverse maatregelen nodig om uit deze voedselcrisis te komen, om de honger te beëindigen maar ook om de planeet te beschermen.
Ze zijn onderverdeeld in zeven stappen:
Beëindigen van honger en verbeteren van diëten
Verbeteren van de veerkracht van boeren
Er moet een eerlijk speelveld gecreëerd worden
Biotechniek moet worden gestimuleerd
Bronnen als bodem en water beter beschermd
Voedsel uit zee moet worden verduurzaamd
Digitale technieken moet verder ontwikkeld worden
‘Als we deze kansen willen pakken is een gestructureerde dialoog tussen wetenschappers, overheden, bedrijfsleven en burgerorganisaties nodig,’ zegt Louise O. Fresco, voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen University & Research en vicevoorzitter van de Scientific Group van de UNFSS.
Voedsel-gerelateerde gezondheidsproblemen nemen snel toe. Honger, voedingstekort of juist overgewicht door teveel voeding (obesitas) treft miljarden mensen.
Voedingsonderzoeker Inge Brouwer van WUR pleit voor meer samenhang in de aanpak: ‘Bijvoorbeeld Dieet gerelateerd. Enerzijds het verlagen van het zout- of suikergehalte in voedsel gecombineerd met het motiveren van mensen om een gezondere leefstijl te omarmen. Dat vindt nu nog steeds geïsoleerd plaats. We moeten bevorderen van gezonde voeding vanuit diverse invalshoeken gelijktijdig benaderen. Vanuit het perspectief van de consument zijn eerlijke toegang tot voedselmarkten, betere kennis van gezonde voeding en het creëren van een gezonde leefomgeving in onderlinge samenhang belangrijk.’
De huidige voedselsystemen sluiten niet langer aan op de vraag uit de maatschappij. Ze zijn ook nog eens kwetsbaar door klimaatverandering, bevolkingsgroei en conflicten. Een omslag in het internationaal landbouwbeleid is nodig om een eerlijk speelveld voor boeren en andere producenten in lage en midden inkomenslanden te creëren.
‘Steeds meer boeren kunnen geen bestaan opbouwen uit voedselproductie alleen. Ze zijn afhankelijk van de ontwikkeling van werkgelegenheid in andere delen van het voedselsysteem, zoals in voedselverwerking of logistiek’, aldus Ken Giller, professor plantaardige productiesystemen bij WUR. De komende decennia groeit de wereldbevolking, met name in Afrika en Azië, naar bijna 10 miljard. Giller: ‘Vooral kleinschalige boeren in Afrika en Azië zullen die groei op moeten vangen en kunnen dit alleen doen als zij een leefbaar inkomen uit de landbouw kunnen halen. Werkgelegenheid in het bredere voedselsysteem en goede sociale voorzieningen zijn dan cruciaal.’
Het ultieme doel van plantenveredeling is altijd geweest om planten bestand te maken tegen droogte en ziekten. Dit kan helpen honger de wereld uit te bannen. Dankzij CRISPR-Cas technologie kan dit veel sneller en preciezer. CRISPR-Cas is een technologie waarmee genetisch materiaal betrekkelijk eenvoudig, efficiënt en uiterst nauwkeurig kan worden aangepast. Wereldwijd zijn er zo’n 3,000 CRISPR-Cas patenten, waarvan WUR er enkele in handen heeft. Onlangs heeft WUR besloten om van vijf van deze patenten gratis licenties beschikbaar te stellen. Het beschikbaar maken van deze licenties brengt snelle oplossingen voor de groeiende behoefte aan voeding en verkleint de impact van klimaatverandering en ziekteverwekkers.
Niet alleen in lage- en middeninkomenslanden staan voedselsystemen onder druk, ook in veel Westerse landen rijzen gezondheidskosten de pan uit en stijgen de kosten als gevolg van de intensieve landbouw, klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit. Ruerd Ruben, Professor-emeritus voedselzekerheid: ‘Er is een ingewikkelde set van factoren van invloed op onze voedselvoorziening. Daarom is de focus op transparant bestuur en een open dialoog over de spelregels zo belangrijk. We moeten nationale voedselagenda’s en voedselplatforms ontwikkelen waarbij alle spelers aan tafel zitten om tot gedragen oplossingen komen.‘
Niet alleen overheden en bedrijven moeten dat doen, maar ook burgers en wetenschappers. Alleen praten is niet voldoende, aldus Ruben: ‘Gezamenlijke agenda’s, samenhangend voedselbeleid en heldere meetinstrumenten om de transformatie naar gezamenlijke doelen toe te leiden, zijn van belang. Een mooi voorbeeld is de recente Europese Green Deal waarin CO2-uitstoot van zowel binnenlandse als importproducten beprijsd wordt om aan klimaatambities te voldoen. Overheden spelen hierin een belangrijke rol door bijvoorbeeld prijsmaatregelen (belastingen of subsidies) te nemen die meer lokaal eten bevorderen waardoor ons voedsel niet meer van ver hoeft te komen, wat weer zorgt voor minder uitstoot.’
Louise O. Fresco: ‘De tijd is rijp om voedselsystemen te transformeren en nieuwe wereldwijde afspraken te maken. Daarvoor heb je een sterke wetenschappelijke basis nodig die leidt tot afspraken die in een internationaal verdrag kunnen worden vastgelegd, zoals dat bijvoorbeeld ook gemaakt is rond het klimaatvraagstuk. De kosten van niets doen en van afwachten zijn vele malen hoger dan van nu investeren en directe acties ondernemen, zowel regionaal als internationaal.’
