Het gebied rond de Noordpool warmt sneller op dan de rest van de wereld. Dat is bekend, maar klimaatmodellen onderschatten hoe snel het daar gaat. Sjoerd Barten is op 26 april gepromoveerd op dit onderwerp aan Wageningen University & Research.
‘We begrijpen nog niet goed genoeg hoe de klimaatopwarming op de Noordpool verloopt. Hoevéél gaat de temperatuur stijgen en wannéér? Dat maakt het lastig om de gevolgen te voorspellen, zoals het smelten van zee-ijs’, legt Barten uit. Daar komt verandering in, dankzij nieuwe meetgegevens van een onderzoeksschip dat een jaar lang over de Noordelijke IJszee voer en lange tijd vastzat in het zee-ijs. Met de enorme hoeveelheid gegevens van deze expeditie verbeterde Barten de voorspellingen.
Uit het onderzoek van Barten komen twee belangrijke processen op de Noordpool naar voren, die misschien iets te maken hebben met de snellere opwarming: ozon en warme luchtaanvoer. Ozon is bevindt zich behalve in de ozonlaag, ook in lagere luchtlagen waar het werkt als broeikasgas. Na een maand is het volledig afgebroken. Dit is korter dan bij CO2, maar lang genoeg om met de wind mee de Noordpool te bereiken. ‘Daar nemen zeewater, sneeuw en ijs ozon op, maar dat blijkt veel minder snel te gaan dan verwacht. Dus blijft ozon in de lucht hangen.’ En daarom vindt Barten dat deze lokale processen een plek moeten krijgen in de klimaatmodellen.
Tijdens de onderzoeksperiode van het schip schoot de temperatuur twee keer in slechts een paar dagen van min 35 naar 0 graden. ‘Op zulke dagen kan zee-ijs versneld smelten of scheuren en vervolgens afbreken. Dat heeft langdurige gevolgen.’ De berekeningen van Barten aan deze plotselinge, lokale luchtaanvoer zijn extra belangrijk, omdat dit vaker gaat voorkomen door klimaatverandering. Bovendien zullen ze intenser worden. ‘Die warme luchtinbraken voeren ook nog eens roetdeeltjes mee van de industrie op ons halfrond naar het noordpoolgebied. Die roet slaan neer op het zee-ijs, waardoor er minder zon op weerkaatst. Dat zorgt opnieuw voor extra opwarming en sneller smeltend ijs.’
En zo is wat mensen in Amerika, Europa en Azië doen onlosmakelijk verbonden met de opwarming van de Noordpool. Barten: ‘Het noordpoolgebied lijkt altijd een relatief schoon gebied, maar dat is dus helemaal niet zo. Bovendien neemt de scheepvaart en de industrie rond de Noordpool toe, waardoor lokale broeikasgassen en luchtvervuiling het gebied nog verder opwarmen.’
