Zuivel veroorzaakt ernstig dierenleed

Deze zaak gaat over de vrijheid van meningsuiting. We vragen aandacht voor de schaduwkant van zuivel. Die blijft door reclamecampagnes voor zuivel onderbelicht. Dat de productie van zuivelproducten gepaard gaat met ernstig dierenleed, is een ongemakkelijke boodschap die weerstand oproept. Dat is meestal zo wanneer mensen worden aangespoord te reflecteren op het eigen gedrag. Maar gedragsverandering begint bij bewustwording. Juist daarom zijn onze campagnes hard nodig.

Afgelopen zomer start Dier&Recht een campagne om consumenten te helpen bij het stoppen met zuivel. Verschillende posters in zeven grote steden tonen zuivelproducten met een waarschuwing op de verpakking, vergelijkbaar met die op sigarettenpakjes. Op een van die posters staat de boodschap: ‘Zuivel veroorzaakt ernstig dierenleed’ en ‘Kalfjes worden direct na geboorte weggehaald bij hun moeder’. 

Vanaf het begin was er veel ophef rond de campagne. Na een kort geding, aangespannen door boerenactiegroep Agractie, verbood de rechter deze poster. Wij gingen in hoger beroep, maar afgelopen week bekrachtigde het gerechtshof Amsterdam het vonnis. Hoewel ‘uitingen (…) die kunnen choqueren’ onder de vrijheid van meningsuiting vallen, gaat de poster volgens het hof te ver.

Wij willen geen excessen uit de intensieve veehouderij laten zien maar de gangbare praktijk. We beschuldigen boeren niet, maar willen consumenten wakker schudden. Een consument die kiest voor zuivel, krijgt het lot van de kalfjes erbij. Een ongemakkelijke waarheid.

Vrijwel alle kalfjes, ook van biologische melkveebedrijven, worden direct na de geboorte weggehaald bij hun moeder. Het kalf is dan volledig afhankelijk van de boer. Kalfjes krijgen van veehouders veel minder melk dan ze bij hun moeder zouden drinken. Ze hebben een verminderde weerstand, worden vaker ziek en sterfte is hoog. De wekenlange isolatie veroorzaakt bovendien sociale problemen, angst en stress. Dit leed is het directe gevolg van de scheiding van moeder en kind.

Onderzoekers van Wageningen University & Research gaven in 2020 de hoogste ‘ongeriefscore’ aan het scheiden van koe en kalf. Zij definiëren ongerief als een wetenschappelijk onderbouwde aantasting van de lichamelijke of psychologische gezondheid van het dier. Wij noemen dit leed. Het gerechtshof acht leed onbewezen omdat de onderzoekers schrijven: ‘Deskundigen lopen uiteen in hun inschatting van de ernst van zowel het scheiden van de moeder als van het solitair huisvesten van de kalveren.’ Maar gaat er daarbij aan voorbij dat de onderzoekers, ondanks het verschil van mening, tóch de hoogste ongeriefscore geven voor het scheiden van moeder en kind.

Om melk te geven moet een koe ieder jaar een kalf krijgen. Zo’n 70 procent van de kalfjes blijft niet op het melkveebedrijf om melkkoe te worden. Zij zijn een restproduct van de zuivelindustrie en worden verkocht aan de vleeskalverhouderij. De kalfjes worden op een leeftijd van twee weken opgehaald voor transport naar de kalverhouder. Daar staan ze eerst alleen, na zes weken is groepshuisvesting verplicht. De kalfjes krijgen twee keer per dag wat voer en een emmertje kunstmelk (hun moedermelk zit immers in onze cappuccino). Ze leven op een harde betonnen of houten vloeren, zonder stro, komen nooit buiten en eten nooit gras. Het is niet verwonderlijk dat dit ellendige bestaan lijdt tot grote gezondheidsproblemen, zoals long- en borstvliesontstekingen, maagdarmaandoeningen en bloedarmoede. Om ze in leven te houden tot de slacht – binnen zes tot twaalf maanden – krijgen de kalveren meerdere keren een antibioticakuur.

De zuivelindustrie mag al jaren reclame maken met teksten als ‘Melk is goed voor elk’, ook al is meer dan de helft van de wereldbevolking lactose-intolerant. In zuivelreclames zien we vrolijke koeien in de frisgroene wei. In kinderboekjes over de boerderij zal nooit een intensieve stal figureren; op school krijgen kinderen koemelk, met dank aan de zuivellobby. ‘Nederland draait op zuivel’, ‘Melk moet’, ‘Melk, de witte motor’.

Maar de aandacht vestigen op het dierenleed achter zuivel gaat te ver. Het gerechtshof erkent het leed waar de kalfjes in de kalverhouderij na de scheiding van hun moeder aan worden onderworpen, maar miskent dat dit leed wordt veroorzaakt door het opgroeien zonder moeder, en daarmee onlosmakelijk verbonden is met de scheiding.

De tekst ‘zuivel veroorzaakt ernstig dierenleed’ ziet op al het ernstige leed waar een kalf in zijn korte leven mee te maken krijgt. Het begint bij het scheiden van moeder en kind en eindigt voor de meeste kalfjes niet veel later met de dood. Het is weliswaar nog geen gemeengoed dat zuivel ernstig dierenleed veroorzaakt. Maar sinds wanneer moet er sprake zijn van consensus voordat een rechtenorganisatie zich mag uitspreken?

Dier&Recht overweegt een bodemprocedure en verlengt de campagne. De andere posters over het dierenleed achter zuivel zijn weer te zien in bushokjes en andere publieke plaatsen in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Haarlem.