De energietransitie heeft als resultaat dat de vraag naar elektriciteit flink stijgt. Steeds meer huishoudens koken elektrisch in plaats van op gas, rijden elektrisch in plaats van op benzine en switchen van CV naar warmtepomp. In drukbevolkte gebieden en industriegebieden is deze vraag soms zo hoog dat er geen nieuwe bedrijven meer op het net mogen worden aangesloten. Daarnaast zijn de grenzen voor de teruglevering van elektriciteit van het netwerk in veel gebieden bereikt, aangezien het netwerk niet berekend is op de nieuwe stroom die opgewekt wordt in wind- en zonneparken. De stroomcapaciteit staat dus onder druk. Om netcongestie tegen te gaan en onze klimaatdoelstellingen wél te halen moeten we dan ook slim benutten wat kan en veel investeren in het net.
Elektriciteit gaat via het elektriciteitsnet van de opwekker naar de gebruiker. Opwekkers zijn verbrandingsovens, windparken, zonnepanelen of een kerncentrale. Gebruikers zijn bedrijven en particuliere consumenten. Het elketriciteitsnet is een stelsel van elektriciteitscentrales, het hoogspanningsnet, middenspanningsnet en laagspanningsnet (of lichtnet) waardoor elektriciteit via leidingen of geleiders wordt getransporteerd. Transformatorhuisjes zetten de hoge spanning op het net om in 230 volt, waardoor het naar huisaansluitingen of laadpalen kan worden getransporteerd. Het net wordt aangelegd en onderhouden door netbeheerders, zoals Liander en Stedin.
De overheid heeft in 2013 een subsidie (Stimulering Duurzame Energieopwekking ofwel SDE+) in het leven geroepen. Deze regeling had als doel om bedrijven en (non-)profitinstellingen te stimuleren hun eigen duurzame energie op te gaan wekken. De focus op het opwekken van duurzame energie is vanaf het najaar van 2020 met de komst van SDE++ uitgebreid met het besparen van CO2. De SDE+(+) heeft ervoor gezorgd dat er steeds meer bedrijven en (non-)profitinstellingen subsidie ontvangen om (zon)projecten op te zetten, waardoor de verbruikte energie in Nederland steeds vaker afkomstig is uit duurzame bronnen.
De laatste jaren is er echter steeds meer aandacht voor de neveneffecten van de SDE+(+)-regeling, met name door de gevolgen bij elektriciteitsnet SDE+-projecten. De beperkte netcongestie zorgt ervoor dat veel hernieuwbare elektriciteitsprojecten niet door kunnen gaan omdat zij niet kunnen worden ingepast op het net.
De netcongestie brengt nu al ingrijpende gevolgen met zich mee. TenneT meldde in 2021 al dat wegens structurele congestie aansluitingen niet langer gerealiseerd kunnen worden in Gelderland en de Flevopolder. Ook krijgen gemeenten bij de uitwerking van de Regionale Energie Strategieën (RES) te maken met hinder door de beperkte capaciteit van het elektriciteitsnet.
De boodschap is duidelijk: willen we doorgaan met duurzame energie uit zonnevelden en windparken, dan moeten overheid, netbeheer en bedrijfsleven snel ingrijpen. Gebeurt dit niet, dan zullen de blokkades op nieuwe aansluitingen alsmaar toenemen wat een uiterst negatief effect heeft op de realisatie van het klimaatneutrale energiesysteem dat we zo hard nodig hebben om de klimaatdoelstellingen te halen.
Eén oplossing voor de overbelasting van elektriciteitsnet zal er echter niet zijn, aangezien het een kwestie is van en-en-en waarbij slimme keuzes gemaakt moeten worden. Zo wordt er vaak gesproken over de verzwaring van het net als oplossing, maar dit is kostbaar en vraagt extra ruimte in ons volle land. Het is daarom van belang om in te zetten op een samenhangend energiesysteem dat snellere opschaling en betere benutting van het gehele energiesysteem mogelijk maakt tegen lagere maatschappelijke kosten.
In het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) werken de netbeheerders samen met overheden, ACM, brancheorganisaties en marktpartijen aan oplossingen om het elektriciteitsnet toegankelijk en betrouwbaar te houden. Zij doen voorstellen bij de toezichthouder ACM, zoals een codewijzigingsvoorstel voor tijdsafhankelijke nettarieven, alternatieve transportrechten en verplichte deelname aan congestiemanagement voor bedrijven met een aansluiting van 1 megawatt of hoger. Al deze ontwikkelingen zijn erop gericht op om gezamenlijk slimmer en efficiënter gebruik te kunnen maken van het elektriciteitsnet.
In dit artikel lees je meer over de regels rondom netcongestie die begin 2024 gelden.
In dit dossier vindt u nieuws en achtergrond met betrekking tot de ontwikkelingen rondom het elektriciteitsnet, evenals beleidsstukken, publicaties, video’s, vraag & antwoord en tools over dit onderwerp.
