Vormen van energieopslag

De soorten energieopslag kunnen grof worden verdeeld onder elektriciteitsopslag (elektrisch, elektrochemisch en mechanisch), moleculenopslag en warmteopslag.

Bij het opslaan van energie is het belangrijk dat er op grote schaal wordt gewerkt en dat er zo min mogelijk energie in het proces verloren gaat. Zo zorgt de opslag van elektriciteit in batterijen voor het minste conversieverlies, maar komt een chemische energieopslag, ook wel moleculenopslag, uiteindelijk toch beter uit de test. Bij moleculenopslag van energie (in bijvoorbeeld waterstof, methaan of ammonia) heb je namelijk wel te maken met een groter conversieverlies, maar vanwege de grote hoeveelheden energie die kunnen worden opgeslagen voor een relatief gunstige prijs levert het een beter resultaat op dan elektrische opslag in batterijen.

Het is ook mogelijk om energie op te slaan in de vorm van warmte of koude. Dat gebeurt in water, zout, lucht of gesteenten. Warmteopslag sluit natuurlijk goed aan bij onze energievraag, voornamelijk in de winter. Warmte- en koudeopslag werkt vooral goed op de korte termijn en lokaal, want bij transport gaat er te veel energie verloren. Dit is bijvoorbeeld handig in fabrieken of kassen die ook in hun productieproces gebruikmaken van koeling of warmte.

Ook zal er in de komende decennia steeds meer focus komen te liggen op ondergrondse opslag van energie in bijvoorbeeld zoutcavernes, gasvelden en aquifers (watervoerende laag in de ondergrond). Dit staat tegenover bovengrondse opslag in tanks voor vloeistoffen en vaste stoffen. Om van deze ondergrondse opslag gebruik te kunnen maken wordt de duurzaam opgewekte elektriciteit eerst omgezet in bijvoorbeeld waterstof, waarna het getransporteerd wordt om voor langere tijd veilig ondergronds te worden opgeslagen.

Overheidsstimulering

Naast de zojuist genoemde opslagmethoden worden er nog tal van andere opslagmethoden gestimuleerd vanuit het kabinet, onder andere met industriële boilers vanuit de SDE++ (Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie) en energieopslag in ionische vloeistoffen vanuit de TSE (Topsector Energie). Ook zijn er Europese subsidies beschikbaar, zoals STEPS (STorage of Energy & Power Systems) om innovatieve projecten te ondersteunen voor energieopslag en flexibilisering van elektriciteitssystemen.

Wat ook bijdraagt aan het verminderen van de belemmeringen rondom energieopslag is de opheffing van de dubbele belasting sinds 1 januari 2022. Voorheen werd er zowel voor het laden als ontladen van energieopslagsystemen energiebelasting geheven wat de businesscase voor energieopslag in de weg stond. Dat dit dus nu niet meer het geval is, is een belangrijke stap in de ontwikkeling van energieopslag.

Ten slotte is er specifiek voor grootschalige waterstofopslag 35 miljoen in de Rijksbegroting 2022 gereserveerd voor de ontwikkeling van de eerste projecten ten behoeve van de waterstofbackbone. Met de waterstofbackbone realiseert Gasunie een landelijk hoofdnetwerk voor waterstof waarmee onder andere industrieën, waterstofopslagen, productielocaties en de landen die Nederland omringen met elkaar in verbinding worden gebracht.

In 2023 presenteerde het ministerie van Economische Zaken en Klimaat de Routekaart Energieopslag. Daarin wordt geconcludeerd dat zowel elektriciteits-, moleculen- als warmteopslag nodig zijn in het Nederlandse energiesysteem. Elektriciteitsopslag kan zorgen voor meer opwek van wind- en zonne-energie en warmteopslag is essentieel bij geothermie en zonthermie. Ook stuurt de routekaart richting het stimuleren van ontwikkeling van de opslagtechnieken die achterlopen en het optimaliseren van de conversie tussen de verschillende technieken.

Energie- en klimaatdoelstellingen

Dat energieopslag er onder andere voor kan zorgen dat hernieuwbare energiebronnen op het Europese energienetwerk kunnen worden geïntegreerd is enorm belangrijk voor het behalen van de Europese energie- en klimaatdoelstellingen. Zo is de Europese wetgeving op het gebied van hernieuwbare energie voornamelijk vastgelegd in de Richtlijn hernieuwbare energie (RED I: 2009/28/EG, herzien door RED II; Richtlijn (EU) 2018/2001). Daarin staat dat in 2030 32% van het energieverbruik in de EU uit hernieuwbare energiebronnen moet komen. Ook is hernieuwbare energie nodig om het doel van klimaatneutraliteit in 2050 te kunnen behalen.

Vanaf 2025 gaat in Nederland de nieuwe Energiewet in, waarin de Gaswet en Elektriciteitswet 1998 worden samengevoegd en aangepast op de veranderende energiesystemen in Nederland. Het idee van de Energiewet is om een toekomstbestendig wetgevingskader te bieden dat op de duurzame energiemarkt is aangepast. Op dit moment botsen sommige initiatieven voor energieopslag, zoals warmteopslag, namelijk nog met de huidige regelgeving. Terwijl de energietransitie en huidige netcongestieproblematiek juist kunnen profiteren van dergelijke initiatieven.

In dit dossier vindt u nieuws en achtergrond met betrekking tot de ontwikkelingen rondom energieopslag, evenals beleidsstukken, publicaties, video’s en vraag & antwoord over dit onderwerp.