Inmiddels krijgt de energietransitie (in de gebouwde omgeving) ook in juridische zin steeds meer vorm, zowel voor nieuwbouw als voor bestaande bouw. De wet- en regelgeving is in ontwikkeling, maar enkele concrete wijzigingen zijn inmiddels doorgevoerd.
De eisen voor energiezuinigheid van nieuwe gebouwen waren voorheen nog opgenomen in afdeling 5.1 van het Bouwbesluit, met daarin EPC-normen. Deze EPC-normen zijn per 1 januari 2021 veranderd in BENG-eisen (Bijna Energieneutrale Gebouwen), maar voor overheidsgebouwen gold deze plicht al. De BENG-eisen regelen drie aspecten: (1) de maximale energiebehoefte, (2) het maximaal primair fossiel energiegebruik en (3) het minimaal aandeel hernieuwbare energie. Om te controleren of aan deze BENG-eisen wordt voldaan, wordt de NTA 8800 als bepalingsmethode gebruikt.
Naast het feit dat alle vergunningaanvragen voor nieuwbouw (kleingebruikers) na 1 januari 2021 voldoen aan de BENG-eisen, geldt verder niet langer een aansluitplicht op het aardgasnetwerk door aanpassing van De Gaswet en het Bouwbesluit. Een belangrijke ontwikkeling, aangezien tot 2030 ongeveer 1,5 miljoen woningen van het aardgas moeten via de wijkaanpak. Deze groep wordt verplicht van het aardgas afgesloten en daarmee gedwongen koploper in de energietransitie gemaakt. Nieuw is dat gemeenten via het wetsvoorstel gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgig) op termijn de bevoegdheid krijgen om woningen van het aardgas af te sluiten.
Voor bestaande bouw zijn de EPC-eis uit het Bouwbesluit en de wettelijke energiebesparingsplicht uit het Activiteitenbesluit (art. 2.15) nog wel van belang. Deze energiebesparingsplicht is inmiddels uitgebreid met de introductie van lijsten met zogenoemde Erkende Maatregelen per branche. Deze maatregelen zien in hoofdzaak op de gebouwschil (zoals spouwmuurisolatie), de installaties (o.a. ruimteventilatie en -verwarming, verlichting, warm water, liften, roltrappen, ict-systemen, servers), alsmede een registratiesysteem (EBS).
Specifiek voor kantoren geldt daarnaast dat per 1 januari 2023 elk kantoorgebouw een minimale energie-index van 1,3 moet hebben (voorheen: Label C). Dit betekent een primair fossiel energiegebruik van maximaal 225 kWh per m2 per jaar. Verder regelt het Besluit Energieprestatie Gebouwen dat bij oplevering, verkoop en/of verhuur van een gebouw, een energielabel ter beschikking moet worden gesteld. Overtreding hiervan kan worden beboet.
Tot slot krijgen gemeenten vanaf 1 juli 2022 de bevoegdheid om eigenaren van gebouwen met een industriefunctie te verplichten hun dak te benutten voor duurzaam gebruik, mits die investering ook rendabel is. Dat is het gevolg van het ‘Besluit tot wijziging van het Besluit bouwwerken leefomgeving in verband met het duurzaam gebruik van daken’ (‘Bbl’).
In het Klimaatakkoord is onder meer beschreven dat via een wijkgerichte aanpak het isoleren en het afstappen van het aardgas geregeld zullen gaan worden. Dat geldt niet alleen voor woningen, maar ook voor utiliteitsgebouwen. De Omgevingswet (die in werking treedt op 1 januari 2023) zal daar een rol bij spelen, aangezien gemeenten zogenoemde doorzettingsmacht krijgen en daarmee het behalen van onder andere de klimaatdoelen zeker kunnen stellen. Ook de netbeheerder krijgt de bevoegdheid om af te sluiten van het aardgas wanneer de bestuurlijke besluitvorming over de nieuwe energievoorziening inmiddels onherroepelijk is.
In dit dossier gaan wij nader in op de juridische ontwikkelingen rond het verduurzamen van vastgoed en houden wij u op de hoogte van de laatste jurisprudentie rond dit thema.
