Het gebruik van algoritmes in de energiehandel op groothandelsmarkten voor elektriciteit en gas is sterk toegenomen. De energietransitie is een van de aanjagers. De opwekking van hernieuwbare energiebronnen is minder voorspelbaar voor handelaren. Algoritmes helpen handelaren om last-minute hun posities aan te passen. Ook is er een groeiend aantal pure algoritmehandelaren actief. Dat zijn partijen die geen eigen energiecentrale bezitten of klanten bedienen voor de levering van gas en elektriciteit maar een verdienmodel hebben gebaseerd op algoritmehandel. Dat blijkt uit een verkennende marktstudie van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) naar algoritmische energiehandel. De ACM heeft daarbij samengewerkt met de Autoriteit Financiële Markten (AFM), omdat het toezicht op het gebruik van algoritmes in de energiehandel valt onder beide toezichthouders. Algoritmische handel kan positieve effecten hebben op efficiënte prijsvorming en liquiditeit op de markt, maar er zijn ook risico’s, blijkt uit deze markstudie. De regels waar handelaren op groothandelsmarkten aan moeten voldoen als zij gebruik maken van algoritmen zijn onlangs aangescherpt. De ACM en de AFM gaan strak monitoren of bedrijven zich daar aan houden.
Manon Leijten, bestuurslid van de ACM: “De ACM ziet toe op naleving van de regels voor transparante en integere handel. Dat geldt ook voor het gebruik van algoritmen in de energiehandel. Het biedt kansen voor bijvoorbeeld de energietransitie, maar we zijn ons bewust van de risico’s. Het is belangrijk dat groothandelsmarkten voor energie goed werken en dat prijzen op een eerlijke manier tot stand komen. Hierbij trekken we samen op met de AFM. De inzichten uit deze studie helpen bij het effectiever vormgeven van ons toezicht.”
Bedrijven die algoritmen inzetten bij het handelen op de groothandelsmarkten voor energie moeten maatregelen nemen om de integriteit en transparantie van hun handelsgedrag te waarborgen en marktverstoringen te voorkomen. Zij moeten, kort gezegd, zorgen dat handelssystemen weerbaar zijn, adequate limieten hebben, foutieve orders voorkomen en in staat zijn om storingen op te vangen. En bedrijven moeten voorkomen dat het gebruik van algoritmes leidt tot verboden handelsgedragingen, zoals marktmanipulatie. Een voorbeeld hiervan is een situatie waarin 2 algoritmes in een zogenoemde ‘robot-battle’ terechtkomen, waardoor mogelijk misleidende signalen af worden gegeven over de daadwerkelijke vraag of aanbod in de markt. Daarnaast moeten marktdeelnemers informatie documenteren en 5 jaar bewaren over de ontwikkeling en het gebruik van algoritmes, om aan te kunnen tonen dat de procedures daadwerkelijk zijn gevolgd. Bedrijven die gebruik maken van algoritmes in de energiehandel zijn verplicht dit kenbaar te maken aan de ACM en aan het Europese energieagentschap ACER.
De ACM heeft de bevoegdheid om informatie over algoritmische handel periodiek of incidenteel op te vragen bij bedrijven die hier gebruik van maken ter controle van de geldende verplichtingen. De ACM en de AFM werken nauw samen in het toezicht op de integere en transparante handel op de energiemarkten. Als uit controles van de ACM en de AFM blijkt dat bedrijven hier niet aan voldoen, kunnen boetes volgen. Voor energiehandelaren zijn deze nieuwe, aangescherpte regels vastgelegd in de gewijzigde Europese REMIT verordening, die sinds 7 mei 2024 in werking is. Vergelijkbare regels waren op grond van de Europese MIFID richtlijn al van toepassing op handel in financiële energieproducten onder AFM toezicht.
De ACM heeft in de afgelopen maanden een verkennende marktstudie uitgevoerd naar het gebruik van algoritmes in de energiehandel. Het document met de bevindingen is hier te lezen. De studie heeft tot doel beter zicht te krijgen op algoritmische handel en het begrip daarvan te vergroten, mede met het oog op de aangescherpte regelgeving. In het kader van de studie zijn interviews gehouden met een diverse groep handelaren en handelsplatforms, en is een enquête uitgezet onder een bredere groep marktdeelnemers. De focus lag op handelaren op de spotmarkten, dat wil zeggen marktdeelnemers die handelen in energieproducten voor levering binnen de aankomende 48 uur. De studie weergeeft de inbreng van partijen die hebben bijgedragen. De ACM heeft de waargenomen ontwikkelingen, gedragingen of systemen van handelaren niet verder onderzocht of beoordeeld. Naast het onderzoek naar algoritmes in de energiehandel, kijkt de ACM ook naar het risico op algoritmische collusie. Hierbij gaat het om de mogelijkheid voor al dan niet zelflerende algoritmes om op een hoger gemiddeld prijsniveau uit te komen dan zonder het gebruik van deze algoritmes. Dan is er sprake van stilzwijgende afstemming door algoritmes.
Het gebruik van algoritmes door handelaren op de energiemarkten neemt steeds verder toe. Het gaat daarbij om verschillende type algoritmes, veelal nog rule-based algoritmes waar handelaren zelf de parameters instellen, maar langzaam aan ook meer geavanceerde zelflerende algoritmes.
De energietransitie is een ontwikkeling die het gebruik van algoritmes verder aanjaagt. De opwekking van hernieuwbare energie is namelijk minder goed voorspelbaar, waardoor de noodzaak voor handelaren om last-minute hun posities te managen, toeneemt. Algoritmes zijn in staat om de handelaren hierbij te ondersteunen.
De geïnterviewde partijen en respondenten in de enquête onderschrijven de mogelijke voordelen van het gebruik van algoritmes voor de markt, zoals efficiënte prijsvorming en meer liquiditeit op de markten.
Maar sommigen geven ook aan dat algoritmes risico’s met zich meebrengen, zoals volatiliteit en het risico op verboden handel in de vorm van marktmanipulatie. Net als de ACM en AFM houden handelsplatforms ook in de gaten of de handel op hun platform volgens de regels gebeurt. De opsporing van verdacht gedrag vergt een meer data-intensieve aanpak vanwege algoritmische handel.
De geïnterviewde partijen en respondenten in de enquête geven allemaal aan dat ze interne procedures en vooraf ingestelde limieten rondom het gebruik van algoritmes hebben ingericht. Deze procedures omvatten het ontwikkelen, testen, opslaan van gegevens, het instellen van handelslimieten, controleprocedures en toezicht op gebruik. De ACM heeft niet beoordeeld of deze procedures adequaat zijn, en of dit in de praktijk ook daadwerkelijk zo wordt toegepast.
