Energie Samen heeft gereageerd op de nieuwste concept-regelgeving om wijken van het gas af te krijgen (Besluit gemeentelijke instrumenten warmtetransitie). Dit op basis van de ervaringen van onze leden die samen met andere bewoners actief zijn om hun wijk aardgasvrij te maken. We pleiten ervoor om bewoners in een vroeg stadium te betrekken en zelf beslissingsbevoegdheid te geven over hun leefomgeving. Dit zorgt voor acceptatie en draagvlak voor de plannen. Daarvoor doen we een aantal concrete voorstellen.
De komende 30 jaar gaan woningen van het gas af, geleidelijk en gefaseerd, door middel van een wijkgerichte aanpak. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat gemeenten daarbij de regierol krijgen. Het Besluit gemeentelijke instrumenten warmtetransitie is een uitwerking van het wetsvoorstel Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie. Met dit besluit wordt de bevoegdheid uitgewerkt voor gemeenten om wijken van het gas af te krijgen.
Dit besluit bevat onder meer de vereisten aan een warmteprogramma (eerder: transitievisie warmte) en het omgevingsplan onder de Omgevingswet. In dit besluit is ook een deel van de waarborgen horend bij de aanwijsbevoegdheid juridisch verankerd, zoals een redelijke termijn en betaalbaarheid.
We zien in de voorliggende voorstellen een groot risico voor de vertraging van de warmtetransitie door bewoners die rechtmatig hun belang via juridische wegen zullen beschermen. We stellen daarom voor om participatie en de beslissingsbevoegdheden van bewoners in de voorstellen beter te borgen. Zonder een een bottom-up-energietransitie van, voor en door bewoners is het risico op forse tegenstand van bewoners groot.
We stellen een aantal verbeteringen voor:
Laat deze nieuwe gemeentelijke instrumenten hand-in-hand gaan met de opzet van regionale dienstencentra waarin gemeenten en bewoners vertegenwoordigd zijn en die de juiste ondersteuning kunnen bieden.
Voeg de definitie van hernieuwbare energiegemeenschappen toe aan het Besluit gemeentelijke instrumenten zodat de beslissingsbevoegdheid van de wijk mogelijk wordt gemaakt door een energiegemeenschap.
Bouw een mogelijkheid in dat bewonersinitiatieven, in afwijking op de warmteprogramma’s, eerder aan de slag kunnen gaan met het aardgasvrij maken van hun wijk dan de top-down-planning aangeeft.
Leg de besluitvorming ter goedkeuring van de plannen in de wijk bij de bewoners zelf. Hiervoor worden collectieve besluitvormingsorganen opgericht. Dit kan een vereniging of coöperatie zijn die democratisch (één persoon, één stem) georganiseerd is.
Neem als voorwaarde voor het warmteprogramma op dat tenminste 70% van de wijkbewoners via collectieve besluitvorming hun goedkeuring geven.
Voorkom lange bezwaarprocedures via de Algemene wet bestuursrecht tegen zo'n collectief wijkbesluit door in het Besluit gemeentelijke instrumenten warmtetransitie een verkorte bezwaarprocedure op te nemen.
Geef concessies voor een warmtebedrijf pas uit wanneer het hele plan, inclusief de tarieven, bekend is.
Behandel gebouweigenaren die niet voor het voorkeursalternatief van de gemeente kiezen als een onafhankelijke gelijkwaardige partij.
Maak duidelijk dat gemeenten zeer spaarzaam moeten omgaan met de mogelijkheid van handhaving.
