De staats- en werkbezoeken van Koning Willem-Alexander, demissionair- minister-president Rutte, minister Jetten en staatssecretaris Vijlbrief staan de afgelopen tijd in het teken van energiediplomatie. Met groene waterstof als het beloofde goud wil het demissionair kabinet dat Nederland een energiehub wordt dat groene waterstof importeert, transporteert en opslaat. Maar volgens onderzoek is onze wetgeving er nog niet klaar voor.
In juni bracht minister-president Rutte een bezoek aan verschillende Afrikaanse landen, waaronder Namibië, waar hij met president Geingob sprak over de ambitie van Namibië om hernieuwbare waterstof te exporteren. Ook bezocht hij een bijeenkomst met bedrijven en kennisinstellingen over groene waterstof en de energietransitie. In Zuid-Afrika vindt eenzelfde soort bezoek plaats en in Marokko worden zelfs verschillende overeenstemmingen getekend om samen te werken op het gebied van groene waterstof.
Ook deze maand nog tekende Staatssecretaris Vijlbrief in Duisburg, gelijktijdig met het werkbezoek van de Koning, drie intentieverklaringen op het gebied van waterstof. Daarnaast leggen Nederland en Duitsland elk 300 miljoen euro in een voor een gezamenlijke aanbesteding voor import van groene waterstof vanaf 2027. Dit werkt volgens het Duitse H2Global, een subsidiemechanisme die zorgt dat er publiek-privaat samengewerkt en ingekocht kan worden waardoor waterstof voor de afnemer betaalbaar is.
Het demissionair kabinet wil door middel van deze energiediplomatie energierelaties versterken met buurlanden en met landen die een goede uitgangspositie hebben om groene waterstof te maken en te exporteren(1). Zo zijn er al samenwerkingen met Noorwegen, Portugal, Chili, Uruguay, Namibië, Canada, Verenigde Arabische Emiraten, Oman, Australië, Spanje en Saudi-Arabië en wil het kabinet de banden versterken met Spanje, Portugal, de Scandinavische landen en buiten Europa met de Golfregio, Noord-Amerika en Afrika(1).
Waarom waterstof? Volgens het Expertteam Energiesysteem 2050 is waterstof nodig voor als het niet waait of de zon niet schijnt, kan het nodig zijn voor sommige industriële hoge temperatuurtoepassingen en in sommige productieprocessen als dat van staal(2). Het expertteam adviseert dat waterstof voor minimaal 10 tot 15 procent van onze energiemix zal uitmaken, vooral voor flexibiliteit op het net en voor processen waarbij directe elektriciteit onmogelijk is(2).
Voor waterstof ligt er nog geen netwerk aan buizen onder de grond om het te vervoeren. Er worden voorbereidingen getroffen voor een waterstofcorridor tussen de Nederlandse en Duitse industrie, maar op korte termijn is vervoer per schip, in de vorm van ammoniak, de meest logische optie. Aan vervoersmethoden met ammoniak kleven volgens onderzoek van Berenschot, Arcadis en TNO wel grote nadelen. Transport van dit soort gevaarlijke stoffen heeft namelijk veel invloed op de stedelijke ontwikkeling in de buurt van spoor, water en wegen, omdat de potentiële effecten van een ongeval ver kunnen reiken(3).
Als Nederland een waterstofhub wil worden, moet er nu al rekening gehouden worden met de (omgevings)veiligheidsaspecten en risicobeperkende maatregelen in alle relevante wet- en regelgeving, zo stelt het onderzoek van de verschillende adviesbureaus(3). Hiervoor is vanuit de overheid visieontwikkeling nodig, om zo (duurdere) veiligheidsmaatregelen in een later stadium te voorkomen, zeggen die adviesbureaus(3). In een Kamerbrief laat demissionair minister Jetten weten dat er meer tijd nodig is om zorgvuldig uit te zoeken wat de effecten zijn van het vervoeren van waterstof met ammoniak, omdat er nog veel onduidelijk is(4). ‘’Om zo spoedig mogelijk alsnog een besluit te kunnen nemen over de ammoniakleiding zullen de veiligheids- en beleidskaders snel ontwikkeld moeten worden’’, aldus de minister.
Als Nederland een grote speler op het gebied van groene waterstof wordt, is er dus meer regie nodig op veiligheid in de wet- en regelgeving. Naast veiligheid moet er ook gewaakt blijven worden voor duurzaamheid, energieafhankelijkheid van andere landen en moeten de gevolgen van waterstofproductie op lokaal niveau te overzien zijn. In afwachting van een nieuw kabinet is het nog de vraag of deze energiediplomatie wordt doorgezet op een manier die veilig, duurzaam en eerlijk in de hele keten is.
1 https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2023/06/12/minister-president-rutte-bezoekt-namibie-zuid-afrika-en-marokko
2 https://etes2050.nl/publicaties/outlookenergiesysteem2050/default.aspx
3 https://www.tno.nl/nl/newsroom/2023/03/transport-gevaarlijke-stoffen/
4 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2023/10/05/voortgang-delta-rhine-corridor
