Door de sterke opwarming van de Zuidelijke Oceaan smelten gletsjers aan de rand van het Antarctische continent aan de onderkant snel weg. Hierdoor worden de landinwaarts gelegen ijsmassa’s instabiel, en storten uiteindelijk in. Het verdwijnen van Antarctisch landijs draagt direct bij aan zeespiegelstijging. Een recente studie laat zien dat het afbreken van twee Antarctische gletsjers op termijn onvermijdelijk is. Hierdoor zal de zeespiegel wereldwijd met minstens 1 meter stijgen, en langs de Nederlandse kust zelfs met ongeveer 1,25 meter.
Antarctische gletsjers smelten
Het is al langer bekend dat twee grote gletsjers in West Antarctica, Thwaites en Pine Island, zeer gevoelig zijn voor opwarmend zeewater, en momenteel hard afsmelten (afbeelding 1). Dit wordt veroorzaakt doordat een groot deel van deze gletsjers beneden het huidige zeeniveau liggen en dus makkelijk in contact komen met opwarmend oceaanwater. Als deze gletsjers zich terugtrekken, komen ze in dieper water terecht, wat ze uiterst gevoelig maakt voor oceaanopwarming. Dat is zorgelijk, omdat beide gletsjers voldoende ijs bevatten om, als ze helemaal zouden wegsmelten, het mondiale zeeniveau met ruim een meter te laten stijgen.
Nauwkeuriger modelleren van de Antarctische IJskap
De toekomstige veranderingen van de Antarctische IJskap worden bepaald met behulp van computerberekeningen van het afsmelten van ijs, de ijsstromen en sneeuwval op de ijskap. Hierbij vormen de huidige waargenomen ijsdikteveranderingen een van de belangrijkste bronnen van onzekerheid. In een recente studie van de Universiteit Utrecht (IMAU) wordt een nieuwe techniek toegepast om deze ijsdikteveranderingen op een correcte manier mee te nemen, waarbij men zich met name richt op de twee genoemde klimaatgevoelige gletsjers. Hierdoor kunnen toekomstige ontwikkelingen voor diverse klimaatscenario’s (mate van opwarming) veel nauwkeuriger dan voorheen berekend worden.
Afbeelding 1. Snelheid waarmee het ijs op Antarctica richting zee stroomt gebaseerd op 25 jaar aan satellietmetingen. De snelheid varieert van één meter per jaar in het hoge binnengebied tot meer dan 1000 meter per jaar aan de randen van het continent. Bron: Mouginot ea, GRL, 2019.
Afbeelding 2. Berekend massaverlies (verschil in ijsdikte) van de Antarctische IJskap na 1000 jaar rekenen onder de huidige klimatologische omstandigheden, dus zonder verdere opwarming. De gletsjers Thwaites en Pine Island liggen in het rode gebied met extreem veel massaverlies. Bron: van den Akker ea, The Cryosphere, 2025.
Afbeelding 3. De berekende afname in ijsdikte in het gebied van Thwaites en Pine Island na 250, 500 en 750 jaar onder huidige klimatologische omstandigheden. Bron: van den Akker ea, The Cryosphere, 2025.
Smelten is niet meer te stoppen
De resultaten van deze studie schetsen een zeer zorgelijk beeld. Het blijkt namelijk dat zelfs als de opwarming nu abrupt zou stoppen (een uiterst optimistisch/onrealistisch scenario) deze twee gletsjers op termijn toch grotendeels zullen verdwijnen (afbeelding 2), eerst geleidelijk, maar uiteindelijk uitmondend in een snelle ineenstorting (afbeelding 3). Dit betekent dat de mondiale zeespiegel onherroepelijk met minstens 1 meter zal stijgen (1,25 m voor Nederland). De studie laat tegelijkertijd zien dat deze ineenstorting minstens 300 jaar zal duren. Modelberekeningen voor een (meer realistisch) verder opwarmend klimaat geven aan dat deze termijn dan 25-100 jaar korter wordt, en dat de bijbehorende zeespiegelstijging in het jaar 2100 verdubbelt. Met andere woorden, de ineenstorting van deze twee gletsjers is onvermijdelijk, maar de periode waarover dit gebeurt is afhankelijk van de mate van opwarming veroorzaakt door het uitstoten van broeikasgassen.
Zeespiegel zal onherroepelijk 1,25 meter stijgen
Deze studie laat zien dat het correct implementeren van huidige waargenomen ijsdikteveranderingen in de berekeningen het verlies van Antarctisch landijs en de bijbehorende zeespiegelstijging significant doet toenemen, en dat alleen al door het verdwijnen van de twee genoemde Antarctische gletsjers de wereld onherroepelijk minstens 1 meter zeespiegelstijging (1,25 meter voor Nederland) voor haar kiezen zal krijgen.
KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja en Roderik van de Wal.
