Deelauto’s en tweedehands telefoons niet zo groen als ze lijken, blijkt uit onderzoek

De meeste mensen in Nederland geloven sterk dat hun consumptiegedrag invloed heeft op het milieu. Velen zoeken dan ook naar manieren om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Bedrijven, al dan niet met goede bedoelingen, spelen in op die bezorgdheid door te beloven dat je met hun producten of diensten je uitstoot of materiaalgebruik kunt verminderen.

De realiteit is echter ingewikkelder, volgens onderzoek van de Leidse promovendus Levon Amatuni. De milieuwetenschapper, met wortels in Canada, Rusland en Armenië, richtte zich specifiek op deelauto’s en het hergebruiken van telefoons. Amatuni heeft zelf een voorliefde voor het delen van spullen en het kopen van tweedehands goederen. Voor zijn promotieonderzoek bij de afdeling Industriële Ecologie gebruikte hij zijn achtergrond in informatica en wiskunde om de voordelen van deze praktijken te modelleren en te meten.

Terugwerkende effecten met grote invloed

Uit Amatuni’s onderzoek lijkt dat gebruikers van autodeelplatformen hun milieu-impact slechts met gemiddeld drie tot achttien procent verminderen, veel minder dan de 51 tot 37 procent die eerder onderzoek beweerde. Dit komt door zogenaamde ‘reboundeffecten’, die bedrijven en zelfs onderzoekers nog maar zelden meenemen in hun berekeningen.

Zo worden gedeelde voertuigen vaker vervangen door nieuwe modellen dan privéauto’s.  Bovendien kan de introductie van deelregelingen mensen aanmoedigen om juist meer te gaan rijden, terwijl ze anders de bus hadden genomen of op de fiets waren gestapt. Deze reboundeffecten blijken een zeer grote invloed te hebben.

Uit de Nederlandse en Noord-Amerikaanse data die Amatuni bestudeerde, bleek ook dat gebruikers van deelplatforms hun autogebruik niet significant verminderen. ‘En als ze dat wel doen, nemen ze vaak de bus of de trein, die niet uitstootvrij zijn,’ zegt hij. Hoewel openbaar vervoer meestal een betere optie is, is de impact ervan op het milieu niet verwaarloosbaar. Deze gegevens moeten je dan ook meennemen om een nauwkeurige beoordeling te maken.

Eén tweedehands telefoon compenseert ongeveer een derde van de productie van een nieuwe

Amatuni kwam tot een soortgelijke conclusie over het gebruik van tweedehands telefoons in de Verenigde Staten. Verkopers van gebruikte elektronica, zoals Marktplaats (Adevinta), beweren vaak dat het kopen van een tweedehands.

'Mensen zouden hun telefoons langer gebruiken als ze hun oude apparaten niet konden verkopen.'

Opnieuw zijn reboundeffecten de oorzaak. ‘Uit het onderzoek blijkt dat mensen hun telefoons langer zouden gebruiken als er geen mogelijkheid zou zijn om je oude apparaten te verkopen’, legt de onderzoeker uit. Met andere woorden, hergebruik verlengt de levensduur van een apparaat – door het een nieuwe eigenaar te geven – maar het verkort het ook, omdat mensen de neiging hebben hun pas gekochte apparaten eerder te verkopen. Amatuni vergeleek deze twee observaties met elkaar om de werkelijke impact van hergebruik te modelleren..

'Onze intenties zijn het belangrijkst'

De onderzoeker, die naar eigen zeggen al van jongs af aan milieubewust is, wil niet dat mensen nu concluderen dat het zinloos is om kleine stappen naar duurzaamheid te zetten. ‘Onze intenties zijn nog steeds het belangrijkst’, zegt hij, ‘maar tegelijkertijd moeten mensen beseffen dat er geen gemakkelijke oplossingen zijn.’

Amatuni raadt aan om prioriteit te geven aan het verminderen van de algehele consumptie, in plaats van de huidige gewoontes voort te zetten terwijl we proberen deze efficiënter te maken. Hij gebruikt de textielindustrie als voorbeeld. In zijn thuisland Canada bedraagt het textielafval het gewicht van 44 T-shirts per persoon per jaar. ‘Er is waarschijnlijk geen enkel duurzaam businessmodel voor biologisch katoen dat die hoeveelheid substantieel zal verminderen, tenzij we simpelweg minder T-shirts gaan kopen en ze zo lang mogelijk gebruiken,’ concludeert hij.