Een glimp van de toekomst

De groep RES-coördinatoren lijkt wel betoverd. We staan te kijken naar een ogenschijnlijk doodgewoon wijkje, maar wat we zien is een glimp van de toekomst. Eerst krijgen we uitleg in het wijkcentrum, een lief gebouwtje met opklaptafels en een systeemplafond, nog uit de tijd dat mensen liever een raket in de tuin hadden dan een Rus in de keuken, of andersom al naar gelang je voor of tegen kruisraketten was.

Stadthof - het wijkje waar we op werkbezoek zijn - is in Stad aan ’t Haringvliet. Het heeft een lokaal energiesysteem dat bijna helemaal de eigen energie-opwek, het verbruik, de opslag en conversie in balans houdt. Ze hebben zonnepanelen, een klein warmtenet, een batterij, een elektrolyser die binnenkort ook waterstof maakt, en een energiemanagementsysteem (EMS) dat de installatie aanstuurt op basis van de weersverwachting, energieprijzen, en het verwachte energiegebruik in de woningen.

Stadthof is exemplarisch voor het denken op Goeree-Overflakkee. Met windmolens liepen ze altijd al voorop. Bij de start van de RES had de energieregio het RES-bod al bijna voor elkaar. Wel gaat de opgewekte stroom door een dun kabeltje naar Rijnmond aan de overkant. Het gebied zelf is donkerrood van netcongestie en de gewone bus rijdt allang niet meer in Stad aan ‘t Haringvliet.

Zo stapte energieregio Goeree-Overflakkee jaren geleden in een nieuw denkkader geïnspireerd door de principes van de Wereld van B; de energietransitie is geen zaak van louter techniek. Het gaat om wonen, werken, verplaatsen. Over een samenleving waarin mensen toegang hebben tot betaalbare en betrouwbare energie en zeggenschap over de opgewekte energie. Inwoners kunnen meedoen en meeprofiteren in de energiecoöperatie Deltawind.

Wanneer de windmolens op Goeree-Overflakkee straks aan het eind van hun levensduur zijn, komen er waarschijnlijk nieuwe, moderne turbines met meer vermogen. Maar ze willen meer op Goeree. Het eiland streeft ernaar de veertien dorpen te laten functioneren als energiehubs, waar opwek, vraag en opslag van energie zo veel mogelijk op elkaar worden afgestemd op basis van waterstof of warmtenet. Uiteraard in verbinding met elkaar en via de kabel met de rest van Nederland. Dat begint met kleine stappen, bijvoorbeeld een parkeerplaats met zonnepanelen die de warmte leveren voor de douches van de voetbalclub. Of met Stadthof.

Een meerlaagse blik op het energiesysteem is goud waard. Want woningbouw, verduurzaming van bedrijven en mobiliteit, vallen nu stil door filevorming op het stroomnet. Gelukkig komt er steeds meer oog voor het verborgen vermogen van lokale systemen en een gebiedsgerichte, decentrale, aanpak. In Fort Voordorp kwamen onlangs – op initiatief van het ministerie van KGG – drie dagen lang mensen uit de praktijk bij elkaar om te onderzoeken wat ervoor nodig is om lokale systemen te stimuleren als onderdeel van het toekomstig energiesysteem. Andere marktprikkels. Anders samenwerken. Een andere mindset.

In Stad aan ’t Haringvliet zijn inwoners en gemeente intensief in gesprek over van het gas af gaan op basis van groene waterstof. Ondernemende mensen zijn het daar, ze kennen elkaar, en er is vertrouwen en de wil om er samen iets van maken. Met een wijkgebouwtje uit de seventies dat gewoon nog bestaat. Als een baken van resilience in een duistere tijd van geopolitiek machtsvertoon.