De gemeente Helmond heeft ambitieuze klimaatdoelstellingen en heeft beleid geformuleerd voor realisatie van zonnevelden en zonnedaken. In opdracht van de gemeente heeft TwynstraGudde de eerste ervaringen met de uitvoering van dit beleid geëvalueerd aan de hand van een casusstudie. De uitkomsten bieden de gemeente handvatten voor duidelijke regie en actieve participatie.
Binnen de Metropoolregio Eindhoven werkt de gemeente Helmond met twintig andere gemeenten samen aan de Regionale Energiestrategie (RES). In dit verband zijn onder meer zoekgebieden voor zonne-energieprojecten aangewezen. De gemeente Helmond zoekt daarbij ook naar een manier om inwoners er op de juiste manier bij te betrekken. In 2020, bij de vaststelling van de Visie Zonnevelden en Zonnedaken, is afgesproken het beleid na een jaar te evalueren. In de tweede helft van 2021 heeft TwynstraGudde dit in opdracht van de gemeente gedaan.
De gemeente speelt in onze visie een onmisbare rol als het gaat om stellen van duidelijke kaders op het gebied van participatietrajecten en als informatiebron. Ook als zij ruimte wil geven aan andere initiatiefnemers. Hierbij past het actief en duidelijk informeren van inwoners en initiatiefnemers over de opzet van het participatieproces. Het moet voor de burger aan de voorkant helder zijn, welke rol de gemeente heeft in de verschillende fasen van een project. Ook voor initiatiefnemers moet dat helder zijn. Als de rolverdeling onhelder is, schaadt dat het proces.
Wij hebben het beleid geëvalueerd aan de hand van een initiatief voor zonnevelden in het buitengebied Stiphout, waarvoor de vergunningaanvraag uiteindelijk is ingetrokken door de initiatiefnemers. Met onderliggende documenten en aan de hand van gesprekken met betrokkenen hebben we de tijdlijn gereconstrueerd. We hebben alle partijen die betrokken waren geïnterviewd. Niet alleen de wethouder, raadsleden en ambtenaren, maar ook de initiatiefnemer, de grondeigenaren en een aantal betrokken inwoners. Dit heeft een volledig beeld opgeleverd vanuit een 360-gradenperspectief. De gesprekken hebben bovendien geholpen om het onderzoek en de geleerde lessen tot leven te brengen. Naast de Helmondse aanpak hebben we gekeken naar andere, vergelijkbare gemeenten. Hoe organiseren zij het participatieproces? En wat kan de gemeente Helmond daarvan leren?
Initiatieven voor zonneprojecten laat de gemeente Helmond aan de markt over. De gemeente beperkt haar rol tot die van vergunningverlener, vooruitlopend op de gedachte vanuit de omgevingsvisie. Initiatiefnemers zijn daardoor niet alleen verantwoordelijk voor de inhoud van het plan, maar – tot het moment van vergunningaanvraag - ook voor het opzetten en uitvoeren van een gedegen participatietraject. Ook heeft de gemeente in deze voorfase nog geen formele rol in het bieden van objectieve informatie aan inwoners en bedrijven over lopende initiatieven. Vanaf het moment dat een initiatiefnemer een vergunningsaanvraag (omgevingsvergunning) indient, is het aan de gemeente om deze aanvraag te toetsen aan de hand van de uitgangspunten en beleidsregels die zij heeft opgesteld. Omwonenden en andere stakeholders verwachten echter een actievere rol van de gemeente, ook vóór de formele aanvraag is ingediend. Dat schept verwarring en zet het publieke draagvlak onder druk. We hebben aangegeven dat voor voldoende draagvlak, de gemeente vanaf het begin van een initiatief een duidelijke rol moet spelen bij communicatie over het traject en bij het actief borgen van een zorgvuldig participatieproces. Aan de gemeenteraad hebben we aanbevolen met het college een maatschappelijk en politiek gesprek over de beleidsdoelen te organiseren en een participatiekader voor participatieprocessen vast te stellen.
Het college neemt de evaluatie en de aanbevelingen over. Op dit moment wordt aan een nieuw participatiebeleid gewerkt waarbij de conclusies uit de evaluatie worden betrokken. De doelstellingen van het energiebeleid staan niet ter discussie, maar er komt wel meer ruimte voor belanghebbenden om mee te praten over de uitvoering van het beleid. Goed georganiseerde participatie helpt om deze doelstellingen te realiseren waardoor de energietransitie in Helmond op koers blijft.
