Sinds 2021 is er een stroom aan jurisprudentie met name van de rechtbanken gekomen over de vraag of voor het telen van siergewassen, met name lelies, in de omgeving van Natura 2000 gebieden een natuurvergunning nodig zou zijn.
Tegenstanders van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen starten daarvoor handhavingsprocedures bij Gedeputeerde Staten. Zij stellen dat de teler een passende beoordeling moet maken op grond van de Habitatrichtlijn en Wet Natuurbescherming ( sinds 2024 opgenomen in Hoofdstuk 16 van de Omgevingswet) naar mogelijke negatieve effecten voor de habitattypen waarvoor het N 2000 gebied is aangewezen. Zonder een dergelijke beoordeling zou het project: lelieteelt illegaal zijn en daartegen zou GS dan moeten optreden.
Uit de zaken die in de periode 2021-2024 zijn behandeld bij de rechtbanken Noord -Nederland en Overijssel blijkt dat GS steeds afziet van handhaving.
In een uitspraak van 18 juni 2021 inzake het Holtingerveld stelt GS van Drenthe dat er geen significante effecten te verwachten zijn van dit project en voorts dat de middelen die gebruikt worden zijn beoordeeld en goedgekeurd door het CTBG. Het CTBG gaat in Nederland over de toelating van middelen.
De Rechtbank vindt deze benadering van de vraag of er een passende beoordeling nodig is, onvoldoende en vernietigt het besluit van GS.
Tegen deze uitspraak is door GS hoger beroep ingesteld. De uitspraak wordt nog in 2024 verwacht. Naar verwachting zal de Afdeling meer richting geven aan het debat en de vraag of en zo ja, wanneer een teler een passende beoordeling moet maken van de effecten op habitattypen in het N 2000 gebied, alvorens hij begint met telen van, in dit geval lelies.
In een uitspraak van 24 oktober 2024 betreffende het Drents Friese Wold en Leggelderveld volgt de rechtbank Noord- Nederland dezelfde lijn, zij het dat de motivering meer uitgebreid is.
In die zaak werd ook geoordeeld dat het nemen van monsters in het N 2000 gebied onvoldoende is om aan te tonen dat er geen nadelige effecten zijn verbonden aan het gebruik van de middelen zodat er geen passende beoordeling nodig zou zijn. Dat is geen ecologische analyse of voortoets die aantoont dat er geen effecten zijn te verwachten.. Dat GS later zelf ook monsters heeft laten nemen maakt dat niet anders.
Een ander aspect is het bestaand gebruik. Immers, bestaand gebruik dat al aanwezig was bij de aanwijzing van het gebied ( meestal 2000 of 2004) mag na aanwijzing legaal worden voortgezet zonder vergunning of beoordeling. De rechtbank oordeelde dat alleen het feit dat de gronden altijd al een agrarische bestemming hadden onvoldoende is. Bovendien is niet onderzocht wat het gebruik was in 2000 en of en in welke mate er gewasbeschermingsmiddelen zijn gebruikt.
De rechtbank Overijssel vaart bij uitspraak van 5 juni 2024 een andere koers inzake het Overijssels N 2000 gebied Vecht en Benden Regge. Voor dit gebied was een beheerplan vastgesteld. De rechtbank leidde uit de tekst van dit beheerplan af dat in het beheerplan al rekening was gehouden met het gebruik van deze middelen en dat het gebruik ervan in de omgeving van het N 2000 gebied was toegestaan. Er was geen beroep ingesteld tegen dit beheerplan . De rechter oordeelde dat het gebruik van de middelen in overeenstemming was met het beheerplan en dus vergunningvrij was.
Nog veel onduidelijkheid voor telers.. Wat mag nu vergunningvrij of is er eerst een passende beoordeling nodig? Mogelijk dat de op korte termijn te verwachten uitspraak meer duidelijkheid biedt.
