Over enkele maanden presenteert het kabinet de Actieagenda Hitte. Dat was voor Samen Klimaatbestendig de aanleiding om te analyseren hoe in Nederland hitterisico’s tot nu toe worden aangepakt, en om bij haar netwerk op te halen wat er de komende vijf jaar nodig is om hitteadaptatie verder te brengen. Meer dan honderd mensen uit dit netwerk hebben meegedacht. De resultaten zijn samengebracht in de publicatie ‘Route Hitteadaptatie 2030’.
Madeleen Helmer, communitymanager Hitte en Gezondheid bij Samen Klimaatbestendig, vertelt dat hitte lang het ‘ondergeschoven kindje’ van klimaatadaptatie is geweest. Een van de redenen daarvan is dat we het gewend zijn om ons vooral op wateroverlast te richten. Hitte werd lange tijd niet als probleem erkend. Een andere reden is dat hitte minder materiële schade geeft dan bijvoorbeeld wateroverlast. Terwijl de gevolgen voor de gezondheid van veel mensen heel groot zijn. Bovendien wordt in Nederland niet meteen duidelijk wie er overlijden aan hitte, al zijn dat vaak honderden slachtoffers. Deze aantallen worden pas weken later bekend via de oversterftestatistieken van het CBS, waardoor het gevoel van urgentie minder groot blijft.
In 2007 werd na twee grote Europese hittegolven het Nationaal Hitteplan opgesteld. Madeleen Helmer: “Veel mensen weten niet dat dit het oudste klimaatadaptatieplan van Nederland is.” En in 2018 werd hittestress één van de zes prioriteiten van de Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS). Vooral sinds 2020 neemt de aandacht voor hitte sterk toe, onder andere door de extreem lange hitteperiode in de zomer van 2018 en het hitterecord van 40,7 °C in 2019 in Gilze-Rijen. Er kwamen steeds meer lokale hitteplannen, communities rond hitte, adviezen om standaarden in de bouw aan te passen aan hitte, en handreikingen voor gemeenten om hitte aan te pakken, zoals de Menukaart Hitte.
Madeleen Helmer: “Hitte is nog steeds het gevaarlijkste klimaatrisico volgens het PBL. De laatste paar jaar hebben we hitteadaptatie gelukkig flink kunnen versnellen. Samen Klimaatbestendig, de hitteacties van enkele provincies en de ontwikkeling van de Menukaart Hitte door RVO Nederland zijn daar erg belangrijk voor geweest.”
Meer dan 90 gemeenten hebben inmiddels een lokaal hitteplan om bij een volgende hittegolf in actie te komen. In de provincies Gelderland, Utrecht en binnenkort ook Noord-Brabant kunnen tientallen gemeenten aan de slag met de Menukaart Hitte voor een integrale aanpak van het hitterisico, vanuit Gebied, Gebouw en Gezondheid. Daarbij ligt ook steeds meer de focus op de armste wijken, die vaak ook de warmste wijken zijn.
De deelnemers aan ‘Route Hitteadaptatie 2030’ stellen onder andere dat er al veel gebeurt, maar dat landelijke sturing van groot belang is om een volgende slag te maken. Ook zijn er aanvullende financiële middelen nodig om hitterisico’s op de juiste manier te verminderen. Hiervoor zijn veel verschillende acties nodig over de hele breedte van de samenleving, op lokaal, regionaal en landelijk niveau, die integraal moeten worden opgepakt. Om dat op een goede manier te kunnen doen, zou er een nationaal coördinator Hitteadaptatie moeten worden aangesteld.
Madeleen Helmer: “Die breedte aan hittemaatregelen blijft fascinerend. We hebben het over samen ventileren in de avond, koelvesten, pergolapaden, zonwering, hittecoaches, een zithoekje in de koele supermarkt, watertappunten, en nog veel meer. Allemaal koele oplossingen waarmee kwetsbare mensen hitte de baas kunnen blijven.”
