In 2016 hield toenmalig Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp een toespraak in het Vredespaleis, waarin hij waarschuwde voor de gevolgen van klimaatverandering. Na afloop werden zijn woorden al snel opgepakt door de media. 'Middendorp zegt dat klimaatverandering de wereldvrede bedreigt', schreef de NOS op haar website. De toon was gezet, 'de klimaatgeneraal' was geboren. Dankzij zijn jarenlange ervaring weet Middendorp precies hoe het leger te werk gaat. Het viel hem op dat er heel weinig aandacht was voor het klimaat, en hoe schadelijk dat is voor ons voortbestaan. Met zijn blik op de toekomst gericht laat Middendorp in Klimaatgeneraal zien dat klimaatverandering en onze veiligheid sterk met elkaar zijn verbonden. Lees hieronder alvast een voorproefje.
Maandag 5 december 2016. Op mijn telefoonscherm popt een mailtje op van mijn woordvoerder met een twitterbericht van de NOS. ‘Generaal Middendorp stelt dat klimaatverandering wereldvrede bedreigt,’ lees ik. Kort daarvoor spreek ik tijdens het Planetary Security Initiative in het Vredespaleis. Hoewel mijn uitspraken op de door het ministerie van Buitenlandse Zaken georganiseerde klimaatconferentie wat genuanceerder liggen dan in dit twitterbericht, is de toon hiermee gezet. Zo retweeten verschillende wethouders, raadsleden en Tweede Kamerleden deze aan mij toegeschreven uitspraak. ‘Hoort u het eens van een ander,’ reageert GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout. Cabaretier Claudia de Breij lijkt ook enthousiast te zijn en deelt mijn tweet. Een ander schrijft weer: ‘Hoe kan Middendorp zoiets doms zeggen. Het klimaat verandert altijd, daar doen we niets aan, dus altijd oorlog?’ Sommige activisten reageren verontwaardigd dat ik geen veiligheidsissue moet maken van hun thema. Een boze meneer stuurt de nieuwstweet door naar Jeanine Hennis-Plasschaert, de toenmalige minister van Defensie, met de tekst: ‘Misschien kan klimaat-propagandist Middendorp bij het KNMI aan de slag om daar aan “wereldvrede” te werken.’
De commotie verrast me. Klimaatverandering leidt op zichzelf misschien niet direct tot conflicten, maar in combinatie met andere factoren kan het daar wel op uitdraaien. Het kan bestaande spanningen vergroten of conflicten verder aanjagen. Dat inzicht krijg ik tijdens mijn tweede uitzending naar Afghanistan in 2009, wanneer duidelijk wordt dat we de taliban weliswaar (tijdelijk) kunnen verslaan, maar de grondoorzaken van het conflict niet kunnen oplossen. Dat inzicht rijpt als ik werkzaam ben – van eind 2009 tot begin 2012 – als Directeur Operaties. In die hoedanigheid ben ik verantwoordelijk voor meer dan twintig Nederlandse militaire operaties wereldwijd en voor de inzet van duizenden Nederlandse militairen. Mannen en vrouwen die hun bijzondere en soms bijzonder gevaarlijke werk doen onder ook nog eens vaak zware klimatologische omstandigheden. In gebieden die nadrukkelijk te maken hebben met de gevolgen van klimaatverandering. Door dat inzicht in de samenhang van al die actoren en factoren word ik me in de jaren die volgen meer en meer bewust van het feit dat klimatologische omstandigheden, en meer nog de veranderingen daarvan, bepalend zijn voor conflicten. En daarmee in potentie ook grote invloed hebben op de veiligheid van ons hier in Nederland.
Ik ben niet de eerste legergeneraal die waarschuwt voor de gevolgen van klimaatverandering. Als president Barack Obama in 2009 de Nobelprijs voor de Vrede krijgt uitgereikt, signaleert hij dat klimaatverandering voor ‘tientallen jaren meer conflicten zal aanwakkeren’. Hij neemt die analyse niet over van enkele milieuorganisaties, maar van een groep Amerikaanse generaals en admiraals. Onder hen is ook de gepensioneerde admiraal David Titley. Jaren later, in november 2016, spreekt Titley presidentskandidaat Donald Trump rechtstreeks aan in een column in The Washington Examiner: ‘Net zoals elke goede ondernemer of CEO een risico voor zijn of haar bedrijf niet bewust negeert, kan een president de risico’s van klimaatverandering niet negeren. Ze zijn echt, ze gebeuren nu en ze hebben invloed op alle mannen en vrouwen die vandaag dienen in onze strijdkrachten. Evenals op onze miljoenen veteranen thuis.
