We zien het overal om ons heen: het klimaat verandert en ook het weer wordt steeds extremer. Hevige piekbuien en lange periodes van droogte wisselen elkaar af, terwijl ook de zeespiegel stijgt door de steeds warmer wordende aarde. Onze dijken moeten aangepast worden op deze veranderende situatie en worden versterkt om aan de veiligheidsnormen te blijven voldoen. Er is dus behoefte aan kennis over effectieve én veilige manieren om dijken te herstellen, met extra aandacht voor biodiversiteit en duurzaamheid.
Rijkswaterstaat heeft bijna 8 miljard euro gereserveerd om de Nederlandse dijken de komende jaren te gaan versterken. Het gaat om ongeveer driehonderd plekken en in totaal wel 1500 kilometer aan dijken. Die dijkversterking is hard nodig: we krijgen niet alleen te maken met zeespiegelstijging, maar door steeds drogere periodes raken veendijken ook instabiel. Waar ze normaal water opnemen als een spons, verliezen ze door droogte die sponswerking en dreigen scheuren te ontstaan.
Dijken met verschillende soorten begroeiing zijn goed voor de natuur, zo blijkt uit onderzoek. De soortenrijke dijkvegetatie draagt bij aan een verminderde uitstoot van C02 en stikstof en zorgt voor biodiversiteitsherstel. Door nieuwe zadenmengels te gebruiken, met meer en andere soorten grassen, kruiden en bloemen, ontstaat er een dijkbekleding die beter bestand is tegen klimaatinvloeden en extreem weer, zoals droogte.
Bloemrijke dijken zouden dus (een deel van) de oplossing kunnen zijn voor het probleem. De Radboud Universiteit Nijmegen is een onderzoeksproject gestart, genaamd 'Future dikes'. Hoogleraar experimentele plantenecologie Hans de Kroon leidt het project achter de Nijmeegse campus.
Voor het onderzoek zijn speciale 'miniatuur dijkjes' gebouwd: vier heuvels van ongeveer een meter hoog die in verhouding en samenstelling overeenkomen met echte dijken. De kern van deze heuvels bestaat voor 30 tot 40 procent uit klei, waarover een toplaag van zo'n 30 centimeter dik ligt die bestaat uit een lichtere grond.
De heuvels zijn verdeeld in verschillende proefvakken. Elk vakje in ingezaaid met een eigen zadenmengel, dat bestaat uit grassen, klaver en bloemen. De onderzoek moet uitwijzen wat deze verschillende begroeiingen precies met de stevigheid van de dijken doet. Het is volgens Hans de Kroon nog te vroeg om een 'winnaar' uit de verschillende mengsels te kiezen, maar er zijn wel al een paar dingen duidelijk geworden uit de proef.
Zo lijkt handjesgras, dat veel voorkomt in zuidelijke landen, het goed te doen. De Kroon vertelt dat wel eens het gras van de toekomst zou kunnen worden, omdat het beter tegen droogte kan dan veel andere soorten. Ook is het belangrijk veel verschillende soorten begroeiing te hebben, zodat niet een soort gaat domineren. Voorlopige conclusie, zoals ecoloog Cyril Liebrand het formuleert: ‘Hoe soortenrijker de vegetatie, hoe sterker de dijk en hoe beter die bestand is tegen droogte.’
Het project levert een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteits- en duurzaamheidsdoelstelling van het HWBP (hoogwaterbeschermingprogramma) en waterschappen voor alle dijken in Nederland. Dit soort dijken (met verschillende soorten begroeiing) helpt ecologische gebieden met elkaar te verbinden en helpt daarnaast ook bij het herstel van de biodiversiteit, waaronder de insectenstand.
Ook zijn deze 'nieuwe' dijken zoals eerder genoemd minder gevoelig voor droogte, waardoor kostbare herstelmaatregelen minder vaak nodig zijn. Daarnaast maken de bloemrijke dijken de leefomgeving mooier. Dit leidt er ook toe dat er meer draagvlak voor ingrijpende dijkversterking bij omwonenden ontstaat.
