Toen journalist en fotograaf Kadir van Lohuizen aan een project over migratie aan het werken was, kwam hij in aanraking met de gevolgen van de zeespiegelstijging. Na een televisieserie, een reeks artikelen en een tentoonstelling, besloot hij samen met uitgeverij Lannoo het project in boekvorm te gieten. Het resultaat: After us the deluge. We spraken hem over het ontstaan van dit project, andere gevolgen van klimaatverandering en draagvlak creëren voor hoognodige maatregelen.
Het begon met een ander project, over hedendaagse migratie in Noord- en Zuid-Amerika: “Ik fotografeerde en interviewde mensen over wat hun motivaties zijn om te migreren. Met als idee om te laten zien dat migratie net zo oud is als de mensheid en tegengewicht te bieden aan iets waarvan ik toen nog dacht dat het een negatieve tendens was. Maar het is er helaas niet beter op geworden.” Toen Van Lohuizen aankwam in Panama op de San Blas-eilanden (de correcte naam is Guna Yala-eilanden), sprak hij met een groep inwoners die vertelden dat ze binnenkort geëvacueerd zouden worden vanwege de stijging van de zeespiegel – ze waren daar niet langer veilig. “Dat was de eerste keer dat bij mij het kwartje viel. Dit is niet iets wat de volgende generaties gaan meemaken, het gebeurt nu al op verschillende plekken in de wereld. Toen ben ik erin gedoken en gaan onderzoeken op welke plekken in de wereld die urgentie nu al bestaat.”
Maar hoe fotografeer je iets wat nog niet zichtbaar is? Al snel werd het Lohuizen duidelijk dat hij dit project anders moest aanpakken: "Niet het licht was belangrijk voor deze foto's, maar de getijden. Op de meeste plekken in de wereld heb je een keer per maand springtij en twee keer per dag hoog water. Door om die getijden heen te plannen kon ik laten zien dat bepaalde plekken in de wereld – Jakarta of Kiribati bijvoorbeeld – nu al deels overstromen. Die één tot drie meter stijging wordt dan wel beter inzichtelijk. Daar komt ook bij dat je niet hoeft te wachten tot er permanent een overstroming is voordat klimaatverandering schadelijk is. Het begint al met frequentere stormen waardoor stukken land steeds vaker onder water staan. Als dat zeewater is, dan betekent het dat het land verzilt, dat mensen geen gewassen meer kunnen verbouwen en dat er geen veilig drinkwater meer is.”
Naast fotograferen heeft Van Lohuizen veel onderzoek gedaan voor zijn boek, ook voor zijn publicaties in The New York Times. “Dat was soms ingewikkeld omdat ik tenminste twee verifieerbare bronnen moest hebben, maar het dwong me wel om te zorgen dat het onderzoek heel goed in elkaar steekt en niet zomaar onderuitgehaald kan worden, want er liggen veel klimaatsceptici op de loer.” Daarom wilde hij ook zorgen voor een mondiale balans binnen het project, om te laten zien dat het niet alleen in de Stille Oceaan of in Bangladesh gebeurt, maar ook bij ons om de hoek. In het boek worden auteurs aan het woord gelaten die met en namens hun eigen regio spreken: van wetenschappers tot activisten, van politici tot journalisten. Het laatste hoofdstuk gaat dan ook over Nederland en de gevolgen die wij hier (gaan) merken van klimaatverandering, toegelicht met een bijdrage van Marjan Minnesma. Hierin wijkt het project af van Van Lohuizens andere projecten: “Het boek belandt niet alleen bij mijn traditionele achterban die van fotografie houdt, maar vooral veel bij wetenschappers. Het bredere publiek aanspreken is dus wel gelukt. Ik kan eigenlijk alleen maar blij zijn dat een dergelijk boek – ook al is de boodschap slecht nieuws – toch lijkt te aan te slaan.”
Aanslaan doet het zeker: het boek is al toe aan de tweede druk en Van Lohuizen wordt vaak uitgenodigd om lezingen, interviews en colleges te geven. Zo ook op Springtij, waar hij het meerdaagse evenement opende met een presentatie over After us the deluge. Maar is het niet frustrerend om dan voor zo’n zaal met managers en beleidsmakers te staan, terwijl hij zelf van dichtbij heeft meegemaakt wat er nu al gebeurt omdat er te weinig actie is ondernomen? “Als ik positief wil zijn, merk ik wel dat er iets veranderd is – er is wel een kwartje gevallen. Ook een deltacommissaris zoals Peter Glas, die twee à drie jaar geleden nog een stuk voorzichtiger was, trekt nu aan de alarmbel: als we nu niet handelen, zijn we gewoon te laat – voor zover we dat niet al zijn.”
Het is volgens van Lohuizen een goede zaak dat het in ieder geval op de agenda staat, maar wel wat laat: “We staan vaak nog onderaan alle lijstjes als het gaat om verduurzaming en er wordt te weinig gehandeld – dat is niet te verantwoorden, want we leven in een van de rijkste landen ter wereld. Ik ben van de generatie die het het allerbeste heeft gehad. Het is ook een probleem dat mijn generatie niet uit hun comfortzone wil komen. We hebben altijd verondersteld dat welvaart moet blijven groeien, en dat kan nu eenmaal niet meer op dezelfde manier. Je zal maar nu geboren worden en dan met de consequenties zitten van ons huidige gedrag. Dat wij dit hebben laten gebeuren met z’n allen terwijl we het allemaal wisten, dat vind ik moeilijk te accepteren.”
Van Lohuizen groeide op met het verhaal van de Watersnoodramp, dat in zijn kindertijd nog overal in detail verteld werd – des te vreemder vindt hij het dat juist deze generatie eigenlijk te laat actie onderneemt: “Ik groeide op met angst voor de zee, het besef was nog heel vers dat zo’n grote overstroming in Nederland kon plaatsvinden, met veel doden als gevolg. Het feit dat we onder de zeespiegel wonen, dat lijkt helemaal geen besef meer te zijn in ons dagelijks leven, daar moet verandering in komen.”
Het probleem van klimaatverandering onder ogen komen is een essentiële stap voor een daadwerkelijk effectieve oplossing. “Ruimtelijke ordening is wat we missen,” stelt Van Lohuizen. “Er is geen langetermijnvisie meer zoals die er vroeger was: waar gaan we wonen, werken en hoe bouwen we? Dit is urgenter dan ooit en alsnog plannen we woonwijken in de diepste polders, we lijken niet na te denken over waar toekomstige landbouwgrond moet komen, hoe we überhaupt met voedsel omgaan. We lijken niet na te denken over de toekomst."
Bekijk Kadir van Lohuizens boek, After us the deluge, in onze Bookshop.
